Antonio López: “Se austeridade significa reducir o gasto que é superfluo, penso que todos debemos ser austeros”

23 Abril, 2014

A Semana Santa non fixera máis que comezar para os estudantes da Universidade de Santiago de Compostela. As aulas estaban vacías e o éxodo dos alumnos cara as súas cidades de orixe deixaba as rúas do Casco Vello sen a xuvenil vitalidade habitual. Pero o luns 14 de abril, a Facultade de Filosofía non estaba durmida de todo. Nunha das súas aulas vivíase o estrés propio dunha campaña electoral. Antonio López e o seu equipo traballan a contrarreloxo para cumprir cunha axenda dura. Pero conseguen facernos un oco de corenta e cinco minutos. Doutor en Dereito pola USC e catedrático de Dereito Financeiro e Tributario, Antonio López enfróntase a Juan Viaño nas eleccións a Reitor que terán lugar este venres, 25 de abril. Tras traballar no Consello de Contas, volve á Universidade baixo o lema “Construamos o futuro”. E nós quixemos preguntarlle como porá os ladrillos no caso de conseguir dirixir o timón da reconstrucción da USC.

Cales cree que son os maiores problemas da Universidade neste momento?

Para mín, o maior problema é o financeiro, xa que é o que temos máis a curto prazo. O feito de levar tres anos sen orzamento xeranos unha situación preocupante. Pero non é o único problema. Temos outros relacionados ca xestión do persoal docente e investigador, con algúns títulos, especialmente graos e másters; co número de alumnos… Relacionado co financeiro, nos atopamos cunha problemática na calidade que prestamos: nos servizos, nas prácticas…

Que cree que fixo ben e mal o anterior reitor, Casares Long?

Penso que puxo vontade para resolver os problemas, pero non foi capaz de alcanzar os consensos necesarios para gobernar a Universidade. Unha universidade non se goberna só co equipo de goberno, senón que hai que referendar os temas co Consello de Goberno, co Claustro… e todo iso require unha labor de diálogo e de entendemento que non se logrou nestes últimos anos. Despois, noutros aspectos, como no tema de prazas, os criterios que se mantiveron non foron demasiado obxectivos, senón que foron bastante cambiantes, o cal levou a tomar unha serie de decisións bastante problemáticas.

Criterios cambiantes en que sentido?

Pois que se tomaban en consideración determinadas variables… Por exemplo, no tema de dotación de prazas, os criterios cambiaban dunha convocatoria a outra e iso facía que os afectados visen que iso se movía sen saber moi ben a que respondía.

Que faría se, conseguida a butaca de San Xerome, non fora quen de aprobar os orzamentos?

É unha hipótese coa que é dificil convivir. A min paréceme que hai que elaborar os orzamentos da forma máis rigurosa posible e aprobalos sexa como sexa. ¿Se non se aprobasen? Aplicaríase a prórroga, pero iso só é razonable durante un periodo de tiempo, non durante tres anos. Ahí tes que plantexarte que é o que falla para que non haxa acordo nese tema e buscarlle solución.

E, no caso de que houbera que recurrir á prorroga, plantexaríaselle a dimisión?

Non, porque se ti chegas cunha proposta e non sae, vale. O problema é cando chegas con tres propostas e ningunha se consegue, esa é unha situación distinta, na que hai un fallo gravísimo na negociación e no consenso. Aprobar os orzamentos é unha necesidade da Universidade.

Será fácil chegar a acordos coa Xunta no tema financeiro?

En tema de financiamento, o primeiro que hai que facer é tratar de elaborar un orzamento. Nós pensamos que unha liña fundamental para poder elaboralo é acadar un refinanciamento da débeda. Para iso, temos que negociar coa Comunidade Autónoma e tamén coas entidades financeiras. Isto é unha peza clave, porque se non nos obligaría a facer un orzamento no que teríamos que conseguir uns aforros de máis de oito millóns para amortizar débeda, o cal supón un sacrificio enorme na calidade dos servizos prestados pola Universidade. Neste momento, ningunha administración está reducindo a débeda, senón que a están incrementando. Nós non falamos de incrementala. Falamos de refinanciala, é dicir, non reducila, ou polo menos non tan precipitadamente nestes anos de crise. Se os anos foran de bonanza incluso poderíamos facelo, pero neste contexto é imposible.

Cales serían as condicións desa situación de refinanciamento?

Temos que amortizar cada ano oito millóns e medio ata o 2020. O que dediquemos a amortizar a débeda, todo ou parte, vai á súa vez a ser pedido prestado. É dicir, se teño que amortizar oito millóns e pido prestada esa cantidade, sigo tendo a mesma débeda pero non me asfixio recortando o meu gasto en 8 millóns cada ano, tendo neste momento de crise o gasto absolutamente constreñido. Aínda que non acabaemos de devolver a débeda no 2025 non pasa nada. Tampouco é ningún castigo dos dioses ter débeda, sempre que sexa posible facer fronte ás funcións asumindo o coste da débeda. O que é inasumible é que de repente nos digan que en tres anos temos que devolver a metade de toda a débeda, xa que nos mete nunha situación absolutamente insostible. Ata o de agora, tirouse de Tesourería, de fondos líquidos da Universidade, o que levou a que a caixa da Universidade pasase de sesenta e cinco millóns a ter só cinco; o cal non pode ser, tes que ter algo en caixa para ir atendendo a certos pagos puntuais.

Cree que o seu anterior cargo no Consello de Contas valeralle para ter unha posición máis estratéxica á hora de negociar coa Xunta?

No Consello de Contas non dependemos da Xunta, senón do Parlamento. Coa Xunta non temos máis relación que o feito de que son o suxeito ó que nós fiscalizamos. Penso que a miña experiencia alí é unha bagaxe importante porque traballei coas contas da Administración Autonómica e coas da Local, onde se manexan escenarios de orzamento que tamén teñen débeda. O coñecemento desa realidade sempre axuda. Con respecto á relación coa Xunta, confío que será fluida. No meu caso é así, o cal pode ser tamén un valor engadido para a Universidade de Santiago. É importante ter cauces de contacto normal coa Administración Autonómica. Iso foi algo que tampouco funcionou moi ben nestes catro anos anteriores.

Había pouca comunicación?

Nalgunhas ocasións o diálogo botouse bastante de menos. Non quere dicir que fose culpa da falta de comunicación.

Un pouco relacionado con isto, no seu programa fala dun forte compromiso coa transparencia

Sí. Penso que na Universidade sí que somos transparentes, pero quizá o que nos falte é ter un sitio onde ubicar a información que queremos trasladar, ademáis de sistematizala, facela asequible. Soltamos demasiada información. ¿Iso é transparencia? Home, se ti mandas toda a información pero non a mandas algo traballada para que sexa facilmente asimilable, o destinatario afógase e acaba por non ser útil. É importante que a sociedade saiba o que facemos e que gastamos. Ademáis, hai datos que nos lexitiman socialmente.

Respecto á estratexia económica, ides suprimir a Vicerreitoría de Economía para sustituila por un xerente, non?

Non é tanto sustituila por un xerente, de feito a Xerencia existe dende sempre. Tradicionalmente, a Universidade conta coa figura dun vicerreitor de asuntos económicos, polo tanto o xerente leva fundamentalmente xestión de persoal. Nós o que entendemos é que a xestión económica ordinaria debe levala a Xerencia. O que serían cuestións máis de política económica, programación e negociación, asumiríalas o propio reitor, aproveitando tamén ese bagaxe no Consello de Contas e a miña especialidade en Dereito Financeiro.

Pretenden adelgazar máis a estrutura da Universidade? Suprimir máis vicerreitorías?

Sí, nós polo que apostamos é por un número de vicerreitorías moito máis reducido. Os Estatutos dín que o máximo son nove, nós dicimos que cinco. Iso nos leva a que cada vicerreitoría asuma unha grande área de actuación da Universidade. Teríamos investigación, docencia, internacionalización, estudantes, servizos e cultura, e o vicerreitor do Campus de Lugo. Tamén pretendemos que alí onde sexa necesario se coloquen unhas figuras de segundo nivel que sirvan de enlace entre a Vicerreitoría e os servizos administrativos, que pode ser Persoal de Administración e Servizos ou Persoal Docente e Investigador.

Cal é a súa idea de internacionalización da Universidade?

Apostamos por varias liñas de actuación. A máis básica é a de intercambios de alumnos, programas Erasmus e convenios bilaterais. Pensamos que hai que apostar máis pola calidade nos intercambios e nas universidades coas que nos relacionamos. Que sexan acordos estratéxicos, que teñan valor para a Universidade e para os estudantes. Tamén hai que apostar porque un maior número de estudantes doutras nacionalidades veñan estudar connosco, o cal esixe por en marcha outras medidas como é unha política de apoio á formación lingüística destes estudantes, que sexan capaces de estudar e aprender no curso anterior a nosa lingua para que así cando cheguen aquí poidan seguir o plan formativo. Outra cousa sería que poidésemos pensar máis adiante nalgún máster ou doutoramento noutra lingua como podería ser o inglés. Pero, á marxe diso, temos que pensar que hai un ámbito moi amplo de xente á que lle podería interesar estudar aquí, xente coa que non temos barreiras lingüísticas como Portugal, Brasil… ahí temos un campo que debemos explotar convenientemente.

Un dos seus obxectivos estratéxicos é a normalización lingüística, cales son as medidas concretas neste punto?

Onde hai que actuar de xeito prioritario é no ámbito da docencia. Pensamos que no mundo administrativo o galego xa está razoablemente normalizado, mentres que na docencia hai menos implantación. Tamén é verdade que somos conscientes de que hai dificultades, xa que cada un ten o dereito a utilizar a lingua que considere na propia aula e nós somos respestuosos con iso, pero sí que debería incrementarse a porcentaxe de aulas que se dan en lingua galega. Para potenciar isto pódense facer cousas como mellorar as competencias lingüísticas do Persoal Docente e Investigador, por á súa disposición novos recursos…

Sí, pero independentemente da formación e dos materiais, a clase podes seguila dando en castelán…

Efectivamente. Nós o que tratamos é ir máis pola vía de animar, de establecer programas cos departamentos e coas áreas nas que se valore a incorporación de aulas en galego. Sobre todo estamos falando de materias nas que hai varios grupos, de maneira que polo menos haxa algún grupo que se imparta en galego.

Que se vai facer para mellorar a nosa oferta académica?

Agora é un momento bastante axeitado para revisar que foi deste proceso de implantación do EEES. Rematada a implantación, empézanse a facer procesos de avaliación de títulos de grao, másters… Temos que aproveitar iso para revisar que podemos facer. Penso que o que nos falta é ter máis información de cal é a situación en canto á inserción laboral dos nosos egresados, a cal nos permitiría ver en que medida a Universidade está conectada ou non coas necesidades sociais. Non quere dicir que teñamos que actuar únicamente en función das reglas de se empleabilidade. Ó mellor hai determinadas titulacións que teñen un nivel de empregabilidade non moi alto pero cuxo nivel formativo é elevado para a sociedade. A oferta académica ten que estar máis adaptada á necesidade que se sinte fóra, especialmente no caso dos másters. Ademáis, temos que centrarnos sobre todo naqueles graos onde hai problemas co número de alumnos.

Que se faría con esas titulacións que teñen problemas de alumnado? Extinguilos, reubicalos?

Unha cuestión importante é analizar a causa do problema, porque eu penso que pode haber causas distintas. Nun caso ó mellor é que non hai necesidade social, pero noutros casos pode haber unha mala comunicación, unha mala traslación dos contidos do título cara a sociedade. Todo o mundo sabe que é Medicina ou Dereito, pero cando ves, por exemplo, Industrias Culturais, soa un pouco raro, a xente pregúntase qué é iso. Tamén pode ser un problema de contidos. A verdade é que na formulación de grados e de másters, a Universidade ten ás veces pensado en sí mesma, é dicir, temos feito a oferta pensando en que é o que máis nos convén como área ou como departamento. Así imos mal. Temos que buscar novos perfís, novas liñas, nova xente… A clave é ter a orella posta no que nos piden fóra.

Con respecto a eses graos, a Xunta avoga por pechar aqueles que non cumpran un mínimo de alumnos de novo ingreso, está dacordo nesta medida?

Eu entendo que o número de alumnos é unha peza clave, hai que tela en conta, pero tampouco podemos convertir un número nunha cuestión máxica e cabalística. Penso que hai que dar un paso máis e analizar. Debe depender de se é unha titulación única no sistema universitario ou se está duplicada. Se estamos ante unha titulación exclusiva, que ten un número de alumnos algo reducido pero que conta con demanda social en Galicia, teremos que mantela, xa que iso enriquece a nosa sociedade e a oferta educativa que facemos desde a universidade. Ademáis, ¿seríamos máis eficientes se deixásemos de ofrecer ese título? ¿Canto aforraríamos en termos de eficiencia? Non aforraríamos nada.

A Universidade de Santiago de Compostela cae en rankings internacionais como o de Shangai, é algo preocupante?

Home, sempre é bo estar nos rankings e canto máis arriba mellor. Despois, hai que velos con certa relatividade porque ás veces non podemos competir cos criterios que se manexan ou competimos mal porque o noso perfil de universidade é distinto. Pero está claro que se vas avalado por rankings internacionais sempre é máis fácil canalizar a proxección exterior. Hai que traballar comunicación. E tamén é certo que a situación económica e o custe que supuxo implantar o EEES complica a proxección cara fóra.

No ámbito máis administrativo, á USC sempre se lle achacou que ten unha maquinaria moi lenta. Cree que as UXA seguen sendo eficaces ou habería que pensar nunha alternativa?

A administración como se di sempre é un pouco lenta, por definición. Pero bueno, no caso da administración da Universidade, as UXA responderon a un modelo que se implantou nun momento concreto no que se tratou de sacar toda a xestión administrativa dos centros e centralizala nestas oficinas. Funcionou razonablemente así durante un período de tempo. Pero agora estamos nunha situación distinta, é dicir, son moi distintos os novos grados das antigas licenciaturas en canto á esixencia administrativa e agora hai moito traballo administrativo que está recaendo no Persoal Docente e Investigador: nos coordinadores de máster, nos coordinadores de grado… e a todo iso hai que darlle unha saída. Por iso, nós propoñemos crear outras unidades administrativas nos centros onde utilizar parte do persoal que xa estaba traballando neles e que se cree unha xestoría adminstrativa cun grupo de persoas. Estas unidades administrativas de centro cambiarían un pouco a visión adminstrativa da Universidade.

Os problemas das plazas do B1 é outro dos cabalos de batalla cos que hai que lidiar. Hai algunha medida concreta?

A Universidade ten o requisito de acreditar as competencias lingüísticas, polo que ten que dotarse da ferramenta necesaria para poder acreditar esa competencia. O problema xa é inminente. Hai alumnos que están rematando e ós que hai que emitirlles un título. Máis a longo prazo haberá que buscar mecanismos a través dos cales a Universidade non só certifique senón que poida dar formación en linguas ó estudantado para que poida alcanzar ese nivel esixido. Creo que é bo que os nosos alumnos saian con habilidades e competencias lingüísticas. Estase traballando na forma de solucionar o problema. Pero insisto en que máis adiante habería que pensar máis na formación e non só na simple acreditación.

Que medidas propón para o Persoal Docente e Investigador (PDI)?

Para o PDI, propoñemos renegociar os límites á masa salarial e a taxa de reposición, que impide que se poidan repoñer plazas que quedan vacantes ou que só se poida repoñer o dez por cento. Entendemos que hai que levar a cabo unha política que compatibilice a consolidación da xente que está prestando o seu traballo no ámbito docente e investigador en situación de precariedade e, ó mesmo tempo, hai que dar oportunidades de promoción ó persoal que xa está estabilizado. Para unha xestión axeitada do Persal Docente e Investigador, propoñemos crear unha plantilla estable de profesorado. O que non podemos é andar cambiando as necesidades en función dos traballos e das tarefas que xorden. Iso xera unha situación tan cambiante que é imposible de xestionar. Hai que ter un proxecto global para o persoal. Tamén temos que levar a cabo un reequilibrio entre as distintas áreas, xa que existen algunhas que son excedentarias e outras deficitarias. E, finalmente, outra liña que propoñemos é un plan para que o PDI poida dispoñer de ferramentas indispensables para o seu traballo, como é un equipamento informático mínimo, co que hoxe, tal e como se recortou o gasto en centros e en investigación, é difícil contar.

E para o Persoal de Administración e de Servizos (PAS)?

Debemos ir cara unha igualación das condicións entre laborais e funcionarios. Para iso, é importante abrir canles de negociación conxunta entre eles. Ata agora, non se viña facendo así senón que cada un negociaba pola súa parte, o cal desembocou na situación que temos agora, no que cada un ten situacións diferentes. Hai que tamén levar a cabo políticas de consolidación da administración e servizos, hai moita xente interina desde fai moito tempo. Temos que facer plans de formación para que o PAS colabore coa Universidade nas tarefas habituais pero tamén nas novas que xorden como os recursos para a investigación, proxectos de investigación, internacionalización, recepción de estudantes… Queremos tamén buscar flexibilidades horarias, de tal forma que haxa que facer un mínimo de horas nunha quenda pero que se poidan completar noutra. Por exemplo, en vez de estar de oito a tres tódolos días, estar de nove a dúas, de maneira que esas dúas horas restantes poidan ser feitas en quenda de tarde. Sería bo tamén para o servizo da universidade o feito de que polas tardes puidera haber servizo administrativo nas facultades, sobre todo pensando nos estudantes.

Tamén fala dun desenvolvemente equilibrado entre os Campus de Santiago e Lugo, que se vai facer para conseguilo?

No Campus de Lugo púxose en marcha unha iniciativa do Campus Terra, un proxecto global para darlle certa identidade tanto á docencia como ás liñas de investigación que se desenvolven no Campus de Lugo. Eu penso que falta levar a cabo unha fase de reflexión dentro da comunidade universitaria, é dicir, que todas as persoas interiorizen ese proxecto común. Buscar sinerxias entre as distintas titulacións, entre os investigadores… porque iso pode facer máis atractiva a oferta. Un pouco a liña cara a que se está tendendo é a buscar unha certa especialización por Campus. En Lugo hai unhas titulacións moi potentes, como pode ser veterinaria. Ó ideal sería construir ó redor diso unha oferta de Campus que sexa atractiva.

Galicia caracterizouse nos últimos anos por ser dos poucos sistemas universitarios que non ampliaron a cuantía das súas matrículas. Chegou a cuestionarse se isto é conveniente?

Me parece que nun momento de crise como esta, manter uns prezos públicos baixos evita que poida quedarse xente fora da universidade por non poder facer fronte ós pagos. O que me cuestiono é que esta, que é unha política social razonable, deba descansar con maiores custos e menores ingresos na universidade. É dicir, quen está sufragando esta política social é a propia universidade. Polo menos debería ser compensada por parte da Comunidade Autónoma. Galicia é quen decide fixar os prezos públicos, pero hai que compensarnos a nós. Ó mellor non debe ser a Universidade quen faga esta política social de xeito definitivo. Outro debate xa é se é máis xusto esto ou que quen poida pagar máis, pague algo máis, e con iso se doten bolsas. Iso é un debate xeral.

Quere dicir fixar as matrículas con progresividade en función da renta?

Non tanto progresividade. A progresividade está cando pagamos os impostos, aquí pódense poñer unhas taxas que, se a Comunidade Autónoma decide que sexan máis altas, directamente hai que crear un sistema de incentivos de bolsas para que nadie deixe de ir a universidade porque non poida pagala. Este é outro debate que habería que ter coa Comunidade Autónoma, igual que se está dando con outros servizos, como por exemplo na sanidade.

Levamos un rato falando de controlar o gasto, adoptou o discurso da austeridade?

Non, non. Precisamente eu digo que imos demasiado recortados no gasto. Se austeridade é reducir o gasto que é superfluo, penso que todos debemos ser austeros. O problema é cando lle chamamos austeridade simplemente a reducir gasto, sexa necesario ou non. Ahí sí que estamos perxudicando servixos. Nós a proposta que facemos precisamente é, cando falamos do problema financeiro, refinanciar a débeda para non reducir máis gasto necesario para o bo funcionamento dos servizos. O que gastamos sen necesidade é diñeiro que non aproveitamos. Agora, seguir recortando gastos a mín me parece que nos levaría a unha importante perda da calidade dos servizos que prestamos.

O seu rival, Juan Viaño, comentou na entrevista que lle fixemos que o seu programa é “un programa máis de mínimos, de subsistencia, frente ó meu que é de expansión”. Está dacordo?

En absoluto estou dacordo. Precisamente a súa proposta económica, como non quere tocar nin refinanciar a débeda, é unha proposta de recortes. É dicir, que esos oito millóns de débeda vai haber que pagalos recortando do gasto. Nós sostemos o contrario, nós facemos propostas realistas, sensatas e concretas.

Que opinión lle merece o seu contrincante e o feito de que presentase o seu equipo tan tarde?

A mín me sorprendeu tamén o feito de que presentase o equipo tarde, incluso se anunciaba na súa web que se ía anunciar antes da campaña electoral e despois houbo que cambiar a páxiña e informar de que se presentaría nos días seguintes. Ter que cambiar o que prometemos xa coa propia promoción do equipo non é un bo comezo. Tivemos formas distintas de traballar. Nós inmediatamente nos puxemos a traballar cun equipo, que foi quen traballou arreo na elaboración do programa, o coñece á perfección. Eles fixéronno distinto. Apareceu primeiro o programa, despois o equipo… como forma de proceder non me parece a máis axeitada pero cada un ten o seu criterio.

Que opinión lle merece a apatía do estudantado cara as elección a reitor?

Dame a sensación de que non hai demasiada movilización entre o estudantado. Home, por unha banda voto de menos certa campaña institucional que informase sobre os procesos e que animase a participar. Pero, cómo facemos para enganchar ós estudantes? Non é fácil. Eles pasan aquí un periodo limitado e para eles é máis importante o que pasa tódolos días no seu centro e na súa carreira. Ten un interese máis limitado, pero sería bo que se implicasen máis porque gran parte das decisións que lles afectan se toman na Reitoría, no Claustro ou no Consello de Goberno. Sería bo que eles tiveran unha voz máis forte.

Con respecto a iso, non sei que pensa do sistema electoral que se utiliza e a representatividade que ten a comunidade estudiantil nel

Esa é unha pescadilla que se está mordendo a cola. Do 90% que consitúe o estudantado, ¿canto participa? En Vigo, houbo unha baixísima participación de tódolos sectores, pero do estudantado especialmente. É un ciclo que non sabemos romper. A clave era moita participación, tiñamos que conseguir que aumentara, non sei como se fai exactamente.

Ten apoios dentro dalgún colectivo estudiantil?

Eu teño falado con algúns colectivos e con estudantes e as plataformas de estudantes están algo disgregadas. Houbo nalgúns momentos en que estiveron en auxe e había unhas asociacións estudiantís fortes, pero agora está un pouco máis relaxado. Eu confío en ter apoios, non sei se tanto de grandes colectivos pero sí de xente coa que estivemos falando. Sería moi importante, serán votos importantes, non sei se decisivos, pero importantes sí.

Entrevista feita por: Carolina Neira Feáns e Darío Dominguez

Antonio López: “Se austeridade significa reducir o gasto que é superfluo, penso que todos debemos ser austeros”

Artigos relacionados