Esquecidos con dignidade
“El desenlace es inminente”, dicía o fillo de Adolfo Suárez sobre a vida de seu pai o venres pasado. En canto o lin en El País souben que a miña marcha a Madrid era tamén inminente. Como bo patriota, non podía menos que presentar os meus respectos a aquel grandísimo ídolo da democracia, a aquel libertador e piar da transición antes de que morrera. Fixen un par de xestións e nuns minutos xa tiña billete para o tren que saía de Vigo ás seis da mañá do día seguinte, un sábado 22-M chamado a facer historia. A meditación e as oracións ocuparon o resto do meu venres.
Escoitar o espertador ás 5 da mañá do sábado foi máis doloroso do que agardaba. Aínda proía o derrota do Celta na véspera, pero o meu compromiso con Adolfo seguía inalterable. Amais, erguerme á hora á que adoito deitarme as fins de semana era todo un aliciente para combinar un suculento almorzo con algo de porno dobrado ó castelán na televisión. Malia que o máis próximo que puiden ver foron as sesións de música barata de Telecinco, a imaxe do Adolfo moribundo sobrepúxome á decepción e baixei ó frío da rúa a agardar polos meus camaradas. Ás 6 a.m., a estación de Guixar xa se enchera con toda unha prole tan comprometida coma min. Estaban preparados de verdade: bandeiras galegas coa estrela vermella que Adolfo indultara e unha chea de pancartas lembrando os avances ós que o venerable político dera pé coa súa transición: aborto libre, vivenda digna, matrimonio gay, outros con algo sobre unhas preferentes… Un lema unificaba todo ese sentimento de veneración: a dignidade que foron adquirindo os cidadáns dende os 80. Acheime ata ruín pola miña falta de iconografía e a miña pouca memoria histórica, pero compenseino con cinco minutos de silencio en honra ó guía político de España. Comprendín que a concentración que tería lugar no Paseo do Prado tomaba unha tesitura transcendental que ía máis aló da propia figura de Suárez para rememorar tódolos dereitos que seguiran ó seu mandato. Había incluso rumores de rodear o Santiago Bernabéu o domingo en sinal de loito, pero non sería eu quen estragase a festa do fútbol nacional.
Onde estaba Adolfo Suárez entre tanta dignidade?.Suá Ilustración de Moisés Blanco
Chegou o tren e algúns comentarios sobre as 5 semanas de antelación que requirira a preparación da viaxe desconcertáronme, mais supuxen que Adolofo estivera adoecendo máis tempo do que eu soubera. A causa dos meus compañeiros de viaxe era definitivamente máis consistente que a miña, pero xa estaba rumbo a Madrid e debía superar o meu sentimento de sucidade e culpa. A sólida escuridade da fiestra non era o máis axeitado para pensar en temas máis liviáns, mais os panfletistas que comezaron a chegar, igual que os predicadores de La vida de Brian, distraéronme un pouco. Pedían sinaturas contra a privatización da auga en Vigo, doazóns para os desafiuzados, máis sinaturas a prol dun cambio dunha lei do aborto, máis doazóns para… Todo sexa pola causa. Baleirei a miña carteira nos seus petos e chantei o meu DNI por centos de causas distintas. Adolfo ben o merecía.
E aínda non pararamos en Redondela. Crin que con tanto pregón se desviaba a atención do verdadeiramente importante, a memoria de A.S., pero eles sabían máis ca min. Un home enfundado en roupa vaqueira subiu na seguinte parada e repartiu unha Guía Antirepresiva, editada en negro e vermello por CGT, que foi acompañada por un novo murmurio de inquedanza sobre a presenza duns 1.700 “madeiros”… No meu afastamento de toda aquela información, merquei unha camisola co lema ese das Marchas pola Dignidade (de Adolfo, claro) dende Galiza. Se tamén ía haber xente doutros sitios quería asegurarme de atinar co tren de volta á noite. Amais, parecía que algunha xente iría en bus e outros xa foran camiñando. Iso si que era ser previsor, porque Adolfo levaba enfermo once anos. Está claro que non todos nos podiamos permitir o luxo de ir en tren. Ser indignado, á fin de contas, entre as bandeiras, as camisetas, os billetes do tren e toda a parafernalia, non era nada barato. Menos mal que eu dera con eses da tal CUT, que se propuxeran axudar ós que non nos podiamos permitir a viaxe. O dito: todo por Adolfo.
Ser indignado, á fin de contas, entre as bandeiras, as camisetas, os billetes do tren e toda a parafernalia, non era nada barato
A CUT resultou ser un dos tantos sindicatos participantes, que semellaban os máis agradecidos coa labor de Suárez. Estaban os da Guía Antirepresiva, a CGT (que ata nos facilitaba o número dalgúns avogados en caso de ter problemas cos 1.700 ‘madeiros’), a SF, o Sindicato Labrego, a SGTE… Contaban que en total habería máis de dous mil galegos, entre buses, trens e particulares. “Adolfo, Galiza está contigo”, escribín con orgullo nun anaco de cartón e púxenme a ver todo un amencer dourado.
Un tren tomado pola dignidade
O escuadrón galego na estación de Chamartín.
Moi amodiño, flirteabamos coa fronteira portuguesa á beira do Miño, escorregándonos entre o fume das chemineas máis madrugadoras e sublevando coas rodas de metal a xeada que se formara nas marxes da vía e escintilaba cos primeiros raios dun sol dubitativo, lene coma a vixilia que non me acababa de conquistar. Nestes lirismos pensaba para voltar a un sono redentor que repuxera as miñas forzas cando unha mostrenca comezou a cantar. Era o que faltaba. Por suposto que a política tiña cabida na nosa procesión de lembranza e amor, pero aqueles actos deliberadamente festivos e de alegría non me parecían os máis axeitados. Como algunha outra voz seguía as súas letras de Mercedes Sosa, deixeinos facer e puxen os auriculares para escoitar uns videoclips moi movidiños que puxeran nas pantallas: A Roda, Fuxan os Ventos, Dakidarría, Keltoi, Milladoiro… Sorprendéronme tanto coma a película que os seguiu: The Navigators,un dramón obreiro de Ken Loach sobre as fatais consecuencias da privatización dunha empresa inglesa. Con ese tema, sen a frescura de Riff-Raff e tendo autores propios tanto mellores como Garci, a peli non viña moito a conto, pero era a que había. Farto de tanto “opio para o pobo” fun ata a cafetería.
O tren parecía completamente tomado por tropas caníbales. Escudados polas frases sentenciosas das súas camisetas, agora todos cantaban e bebían a terceira ou cuarta ronda de cervexas da mañá. Vendo o apurados que ían na cociña, fun botar unha man para facer bocadillos. A camareira queixábase: “Ti te cres? Levamos un mes preparando o tren. Hai que encargalo sen saber se imos dar pagado os gastos e onte chámame un fulano para preguntarme se os asentos son reclinables…”. O atraco institucionalizado de Renfe fora substituído por cafés a 50 céntimos e empanadillas por un euro. Os revisores vestían barbur e a música de fondo viña de dous gaiteiros e un tamborileiro que revolucionaban os vagóns a ritmo de licor café. O contraste coas estacións abandonadas e os campos estériles de Zamora e Valladolid era ata insultante. O tren era unha illa de abundancia no medio da apatía. A última parada en Medina del Campo, aire fresco para os fumadores, resultou todo un golpe de efecto para uns nativos amedrentados por tanto balbordo. Abofé que era unha viaxe entretida… Quizabes era mellor lembrar a Adolfo con alegría ante o irremediable do seu pasamento.
Volvín descansar ó meu asento e había uns xornalistas entrevistando a un pimpín, un tal Mariano Abalo de FPG que, da misa, non sabía a metade. Dicía que “neste momento de precariedade e paro, cando as familias non poden chegar a fin de mes, que non haxa unha revolta social é imperdoable, porque a culpa só a ten a dilixencia política, que non está á altura das circunstancias”, bla, bla, bla… Engadía que “hai que botar do Goberno ós asoballantes”, “que a maioría social debe expulsar á dereita” e que “as necesidades máis básicas dos galegos son as da época de Franco: evitar a emigración”. Era un discurso moi semellante á retranca que imperaba en todo o tren. A causa da dor da morte de Suárez, as xentes desvariaban e non se sabía cando alguén falaba en serio ou en broma. Algúns rían e moitos outros seguían coas súas teimas de “Pan, teito e traballo” ou “Contra a ditadura do capital”. En fin, cada tolo co seu San Martiño, como lle din…
Mariano Abalo: que a maioría social debe expulsar á dereita” e que “as necesidades máis básicas dos galegos son as da época de Franco: evitar a emigración
Os últimos da cafetería cantaban co puño en alto e brindaban pola unidade, pola forza do grupo e a loita obreira contra o capital, unha postura que non acababa de resultar moi crible por desfasada e ata desclasada. “Son doutra época”, dicíame unha compañeira que non arrancaba a cantar a Internacional. “A verdade é que moitos non cremos xa nese aparato, pero estamos aquí porque non podiamos quedar na casa; hai que facer que lle vexan as orellas ó lobo”, aclaraba coa vista perdida na estepa castelá.
O recibimento
A marcha anticapitalista pasa baixo os símbolos d@ capital.
Entre unhas cousas e outras xa se vían as torres de Chamartín… Tanto cristal e aceiro; iso si que era ostentación para os que vimos do monte, pero xa había uns cantos policías alí para calmarnos e guiarnos. Menos mal, porque eu ía directo ó metro e nos dixeron que nada diso, que a camiñar ata Atocha. Non era pouca distancia, pero iamos ben de tempo e o sol quentaba dabondo. Alí estabamos por fin, no berce que viu medrar a visionaria altivez de Don Adolfo, na tumba da ditadura e nos piares que nesta a nosa capital se asentaran para a democracia. Nin nos molestamos en ir pola beirarrúa. Tres carrís para nós sos e ata a policía saía dos seus furgóns para recibirnos. Mirábannos serios, coma o mestre ó que non lle queda máis remedio que consentir que os seus alumnos saian ó patio. “Eh, madeiro, aprende do bombeiro”. Os fermosos e rollizos madrileños que pasaban ó noso carón, enfundados en traxes e engominados ata os dentes, mirábannos con curiosidade. “¿De dónde sois vosotros, con esas banderas azules tan bonitas?”, preguntaba un homiño de cellas gordas que se detivera nun semáforo. Eu sabía que o Courel era unha barreira máis que xeográfica, pero o sábado era un día para que todos esquecéramos as nosas diferentes estirpes e lembráramos a Adolfo coa paz e cariño que el nos gobernara.
Con todo, seguía habendo cousas que non cadraban. Quitaran as papeleiras e a policía era cada vez máis arisca. Algúns ata falaban de provocación: “Se esperan caña, igual temos que darlla”, pero non era máis que outro de tantos rumores. Chegamos a Cibeles cunha sensación de monos de feira, cos capitalistas (da capital) aplaudindo dende a beirarrúa. Alí xa había moitos outros: bandeiras catalás, andaluzas, estremeñas, gays, pro-aborto, “Stop-deshaucios”… Alí esquecéranse os sindicatos, os partidos e incluso, parecía, ó propio Adolfo Suárez. Cada un tiña a súa voz, unha sorte de desgarro cansado e triste que se intuía como un canto lonxincuo a toda esa dignidade que se albiscara na década dos oitenta e non se chegara a consumar. Finxíase con algo de música, caretas e lemas enxeñosos, pero o Paseo do Prado estaba enchéndose cun sentimento que eu xa non me atrevía a identificar como pésame á familia de Suárez nin como a dor pola súa enfermidade, pero un sentimento co que resultaba imposible non empatizar. Un ton de rabia subxacía baixo esa ironía das pancartas e os pasos cansados e pesados de quen camiñara máis de 500 quilómetros dende a casa que xa non tiña translucían un cansazo amargo e resignado. Por un intre fun infiel a Suárez e sucumbín ó ímpeto dunha masa tan ecléctica nas formas como uniforme nos fondos. E todo volveu mesturarse coa noite. As bandeiras xa non estaban en grupos, senón nunha especie de mosaico trazado dende Atocha ata Colón por tantas persoas como nos sintamos capaces de crer. Con todo o que nos moviamos, non me estraña que ninguén se poña de acordo sobre cantos eramos. Simplemente, había xente a esgalla. Eu tiña entendido que Adolfo Suárez ía saudar por derradeira vez en público na praza de Colón, onde un actor de Toledo deu uns berros bastante acordes co ambiente que alí había. O Ritz e o Palace, moi preto, tremían ante tanta vulgaridade.
Cabeceira da sección galega.
Cada un tiña a súa voz, unha sorte de desgarro cansado e triste que se intuía como un canto lonxincuo a toda esa dignidade que se albiscara na década dos oitenta e non se chegara a consumar
Con todo, eu non cheguei á famosa Colón. Eran demasiados e a nitidez dos meus sentimentos diminuía canto máis claras quedaban as intencións do resto dos alí presentes. Se era ou non polo meu benquerido Suárez non estaba moi claro, mais en ningún momento sentín a menor discordancia con aquela atmosfera.
Os manifestantes instalan os campamentos da discordia.
Fun tomar unha cervexiña fresca para aclarar a gorxa e de volta á parada de Recoletos todo mudara bastante. Volvía ser noite pecha e uns tipos querían acampar alí mesmo, na rúa, o que non lle parecera moi ben ós “madeiros” (nunca te deitarás sen aprender unha palabra nova) que nos recibiran e se insultaron e logo todos correron e algúns tiráronse enriba dos outros, soaron sereas e bucinas, as luces eran estroboscopia e de súpeto o chan estaba cheo de pedras, os furgóns azuis ben aliñados e a avenida case deserta porque a cara deses homes de uniforme se tornara un aceno de verdadeiro anoxo. De volta a Chamartín, no metro, unha rapaza ía repetindo en cada vagón un par de frases aprendidas de memoria para pedir comida e algo de diñeiro. ¿Causa ou consecuencia de todo o anterior?
A volta á noite
A estación estaba xa esmorecente. Alí agardaban os compañeiros da ida, moito menos frescos que á mañá, pero satisfeitos por como transcorrera o día. “Eramos moitísimos; na próxima temos que ser o dobre”, “houbo pouquísimos problemas para a cantidade de xente que había”, “nós chegamos polos pelos ó manifesto”, “eu case non podo falar”, “non, eu estou máis afónica ca ti”, competían dúas rapazas polo podio de mellor revolucionaria. A cafetería repartía os restos e o interior do tren ía tomando un cheiro a salchichón. Todo o ímpeto, toda a enerxía e toda a personalidade de había 20 horas, da noite anterior, ía disolvéndose nun esgotamento común. Todos aqueles que por unhas horas desviaran os focos de Adolfo Suárez volvían ó anonimato das tebras do sono, ó palpable dunha realidade ni-ni (nin pan, nin teito, nin traballo) moi allea ás bromas e ás cancións deste histórico 22-M. Nesa confusa vixilia na que me mantiña o troupeleo do tren fun intuíndo que, se cadra, Adolfo Suárez non fora máis ca un medio do que a vontade dunha xente esquilmada se servira cando viu a súa oportunidade, non fora máis ca unha ferramenta oportuna que, á fin e ó termo, proviña dun réxime fascista e encarnaba unha transición necesaria, pero tan absurda como ese pedestal no que se erixira a súa figura.
Todo o ímpeto, toda a enerxía e toda a personalidade de había 20 horas, da noite anterior, ía disolvéndose nun esgotamento común. Todos aqueles que por unhas horas desviaran os focos de Adolfo Suárez volvían ó anonimato das tebras do sono, ó palpable dunha realidade ni-ni (nin pan, nin teito, nin traballo) moi allea ás bromas e ás cancións deste histórico 22-M
Ata para durmir había que facer esforzos.
Embaixo, sustentando ese hipócrita e necesario altar (tanto en canto á arela de concretar nunha figura os logros comúns), estaba toda esa xeración, toda esa xente de entre 40 e 60 anos que ateigaba un tren perdido nunha noite tan longa e negra como a pedra que nos últimos anos volvera caerlles enriba. E así seguiu o tren, como a vida, como seguen as cousas que non teñen demasiado sentido, perdéndose no trasfego da beira do Miño e abandonando á súa sorte a uns individuos de olleiras malvas que se erguían sen facer ruído para non espertar ós que durmían e marchaban, como clandestinamente, como se eles foran os culpables, con pasiños rápidos e coidadosos para esvaecerse na escuridade da resignación e da frustración.
Suárez podía morrer en paz, que eu entendera que ós que nos tocaba vivir aínda tiñamos que subir a outros moitos trens rigorosamente vixiados (como dicía o Hrabal máis asoballado pola ditadura checa) para volver a unha época na que un futuro de dignidade semellaba posible. Despois de todo, a dignidade quizais deba pasar once anos de esquecemento e enfermidade para que, ó morrer rodeada polos seus seres queridos, poida ser lembrada e ata reivindicada por uns medios e institucións que hoxe en día están máis ocupados de homenaxear a un (¿ex?) fascista que á vontade democrática dunhas marchas de millóns de persoas.
