Carlos Varela: “Calquera pode infectarse por VIH”
A imaxe errónea que xeralmente proxectan moitos cidadáns cando pensan nalguén con VIH, é o perfil estereotipado dunha persoa fisicamente débil, apagada, que soe frecuentar ambientes marxinais… Pois presten moita atención ao que lles imos revelar.
Na cidade de Ferrol falamos cun home corpulento e de ollada apacible, cun sorriso que transmite unha enerxía considerable. Somos practicamente iguais, dúas persoas cuxa única diferenza establécea un muro de prexuízos baseados na ignorancia; mais cómpre derrumbar este mural coñecendo a alguén que nos aporte as súas vivencias, que por sí soas deixan gretas nas paredes do muro da ignorancia voluntaria. Ese alguén é Carlos Varela, presidente da asociación Lazos Pro Solidariedade e persoa con VIH. Estas foron as preguntas formuladas:
Carlos Varela, presidente de Lazos Pro Solidariedade, opta por ser “vihsible”
Carlos, cando e de qué xeito contraeu vostede o virus?
Foime notificado no 2000, así que levo catorce anos infectado polo VIH, aínda que considero que fun infectado un ou dous anos antes. Non podo dicir o xeito porque daquela era usuario de drogas por vía inxectada, pero tamén tiña practicas de risco sexual, mais considero que me infectei por isto último.
Cómo reaccionaron os seus familiares e coñecidos a isto?
Apoiáronme desde o primeiro momento, algo que foi moi importante neses intres nos que era unha enfermidade estigmatizada, mais a sociedade segue sen estar sensibilizada co tema. Pero daquela o apoio familiar e dos amigos era fundamental.
Foi duro asimilalo ó principio?
O primeiro ano sí, desde que recibín a notificación ata que o asimilei puido pasar un ano. Pasas por diferentes etapas: ó principio por unha negación-por qué che pasou e qué fixeches para que acontecese iso-, logo unha fase de aceptación e despois unha de normalización, de incorporar esta nova realidade na túa vida. A partir dese intre, pasaría a formar parte da miña existencia e tiña que aprender a convivir con elo.
Falando de convivir con él, cómo é o seu día a día? Modificou moito a súa rutina ter VIH ou non resultou un cambio tan brusco?
Ao principio pensei que modificaría a miña vida diaria, que tería dificultades para traballar, ter parella e mesmo para volver a ter relacións sexuais; un sempre anda con medo de infectar a outras persoas. Pero cando comecei a enfrontarme con cada unha desas situacións, decateime de que os propios límites están na cabeza. O único no que me condicionou é que teño que ir tres días cada seis meses ó hospital: un para facerme unha analítica, outro para unha consulta e outro para recoller medicación.
Atopou algunha diferencia entre os primeiros anos co VIH e a actualidade?
Evidentemente, os cambios máis fundamentais son os avances científicos. Os efectos secundarios que producían as medicacións de antes eran devastadores, tanto que dificultaban o día a día das persoas que vivimos con VIH, pero o máis importante é o medo a ser discriminados que temos. O VIH segue a ser unha enfermidade estigmatizada porque todavía se lle asocia con colectivos como heroinómanos, homosexuais e prostitutas, cando a realidade dínos todo o contrario. Calquera pode infectarse por VIH.
Rexeitárono algunha vez por ser seropositivo?
Sí, pero máis a nivel administrativo-institucional porque o VIH ten unha catalogación técnica e xurídica como enfermidade infectocontaxiosa, cando debería considerarse infectotransmisible. O feito de que se catalogue así, equipáraa a unha enfermidade como a tuberculose; o VIH non se transmite casualmente e non ten sentido que se nos discrimine.
No meu caso, cando merquei un coche, tiven que mentir no seguro para non ser rexeitado. A día de hoxe, por exemplo, unha persoa con VIH non pode acceder a unha residencia de maiores nin pode ser taxista porque as normativas municipais teñen como criterio que as persoas non padezan enfermidades infectocontaxiosas…
“O tratamento reduce a probabilidade de infectar a outras persoas nun 96%”
Creo que está moi en conexión con iso o caso de que segue a haber unha certa confusión entre os conceptos de Sida e VIH. Hai moita ignorancia respecto a isto?
Cando escoitamos a palabra Sida, estamos ante unha construcción social que identificamos cunha persoa extremadamente enferma incapacitada para calquera actividade e non é así, pois é unha persoa que, ademais de VIH, ten unha sintomatoloxía propia da infección, que é padecer enfermidades oportunistas ou que o seu sistema inmunolóxico está máis deteriorado do que debería; e alguén con VIH é unha persoa que estivo co virus, contaxia e o emite a outras persoas pero non está enferma. Ten unha infección pero non padece outra cuestión que lle incapacite.
Todos sabemos que unhas actividades de risco para contraer o VIH son, por exemplo, compartir xiringas ou practicar sexo sen protección, pero hai algunha actividade de maior risco que as demais?
As prácticas de maior risco son compartir útiles que poidan ter sangue e o sexo anal para a persoa receptiva. Despois sería o sexo vaxinal, con menor risco para o home que para a muller por cuestións fisiolóxicas e biolóxicas, mais tamén inflúe a carga viral que teña a persoa afectada. Se esta é alta, haberá máis probabilidades de infección. Aínda así, hoxe sabemos que unha persoa con VIH a tratamento reduce a probabilidade de infectar a outras persoas nun 96%. Polo tanto, o tratamento tomado correctamente é mesmo máis eficaz que o propio preservativo.
Ademais de que os medicamentos son eficaces, supoño que a organización que preside ten algún tipo de eficacia na sociedade. Cales son os obxectivos principais da Asociación Lazos Pro Solidariedade que preside?
É unha organización sen ánimo de lucro fundada no 1995 en Ferrol por afectados e afectadas polo VIH e profesionais socio-sanitarios para antender as necesidades das persoas con VIH que non eran cubertas polas administracións públicas. Procuramos a prevención de infeccións, promover conductas saudables entre as persoas infectadas, normalizar a enfermidade e fomentar a inclusión social e laboral de quenes viven co VIH e doutras persoas que están en situación de exclusión social.
Lazos, fai case un ano, correu o risco de pechar definitivamente por mor do panorama económico actual. Cambiou algo a situación desde aquela?
Naquel momento si que se solucionou o tema, pero estamos en risco de separación contínua. As nosas actividades fináncianse en gran parte por subvencións públicas e ditas subvencións reducíronse nalgúns casos nun 50% e mesmo algunha nun 75%. Nestes últimos anos, estamos en procura da financiación privada, de xeito que non desaparezan actividades que estamos facendo, pero imos capeando mellor o temporal.
Fai uns meses, vostede e outros membros de Lazos denunciaron que, nun ciclo de Formación Profesional en Ferrol, negábaselle o acceso a persoas que tivesen VIH. En qué quedou a cousa?
Un día, chegou a nosa entidade unha muller con VIH e resulta que se lle entregou un certificado médico que garantise que non padecía ningunha enfermidade infectocontaxiosa para poder acceder ó Ciclo de Formación Profesional de Perruquería e Estética, polo que contactamos co centro e co Valedor do Pobo. Cando lle dimos o noso punto de vista ao centro, comprenderon que non podía existir este requisito porque non obedecía a ningunha avaliación obxectiva e real do VIH, polo que agora as persoas seropositivas xa poden acceder a este ciclo de formación.
A loita continúa e as realidades non poden quedar soamente nas rúas e avenidas. Todos nós temos a obriga de vixiar o noso arredor e de facer fronte á treboada coas nosas palabras e as nosas accións, de xeito que canto peor estén as cousas, máis voces resoen, e non ao contrario. Voces como esta, a dun compañeiro de Carlos que tamén vive con VIH: “Hai enfermidades que non se manifestan na pel nin no rostro. Hai enfermidades que a sociedade mantén a xeito de fronteira ou muralla. A Sida, é máis que unha enfermidade que se cola polo sangue. É un gueto de soidade enxendrado por unha sociedade indolente, muda e paralizada”.
