Nos albores da pobreza
No 1974, Henry Hazlitt publicaba La conquista de la pobreza. Cheo de ideas dispares e a cada cal máis interesante, destacarei unhas cantas: primeiro, os grandes beneficiados da Revolución Industrial foron as clases baixas —porque os burgueses só pensaban nos intereses dos máis desfavorecidos, por suposto—; segundo, os reis da Idade Media vivían peor que os pobres de hoxe en día —será cousa da inflación—; terceiro, o papel do Estado non é proporcionarlle traballo aos desempregados —non, están máis ocupados noutros asuntos como a segregación por sexos na escola, por poñer un exemplo— e cuarto, a idea das folgas como medio para a consecución da repartición xusta do traballo é ridícula —fin de la cita—.
O autor divagaba durante varios capítulos sobre o rancor e a ira, para rematar por concluír que o mellor que se pode facer para “conquistar” a pobreza é que os ricos invertan en industrias e que —e aquí vén o mellor— o capitalismo é o sistema que sacou da pobreza xeral a toda a humanidade.
Corenta anos despois, asemella que esta afirmación non ía por bo camiño, señor Hazlitt. A burbulla inmobiliaria estalou aló por 2008, pero as consecuencias máis graves comezan a aparecer aínda agora. As prestacións por desemprego, xa de seu escasas, empezan a chegar ao seu límite de dous anos e moitas familias están cada día máis limitadas e apuradas economicamente. Segundo os últimos datos, en España —no noso presumido Primeiro Mundo— máis de 3 millóns de persoas entran dentro dos albores da pobreza —subsisten con menos de 300 euros ao mes—, e arredor de 12 millóns viven en situación de exclusión é próximos ao borde da indixencia.
Outros limpan os parabrisas ou ofrecen panos de papel a condutores que manteñen a súa vista na estrada para non ter que mirar á cara a esa persoa que os faría sentir incómodos consigo mesmos.
Saímos á rúa día a día, e cada vez atopamos a máis persoas acubilladas nun portal, ou pedindo xunto a un supermercado, ou durmindo nun caixeiro automático. Uns só piden a vontade, outros limpan os parabrisas ou ofrecen panos de papel a condutores que manteñen a súa vista na estrada para non ter que mirar á cara a esa persoa que os faría sentir incómodos consigo mesmos, algúns amenizan as rúas coa súa música —dende unha frauta doce, ata unha guitarra pasando pola gaita ou a pandeireta— e mesmo se ofrecen como pintores, obreiros, recadeiros… calquera cousa.
Pero asemella que hai quen se pensa que estas persoas se sentan na rúa durante todo o día por deporte —é que vaia parasitos— e é por iso que se deciden a sacarse da manga unha nova multa coa que pagar os cafés con leite in Praza Maior, as viaxes e as visitas a balnearios. E así, de socato, a alcaldesa Ana Botella decide que é unha idea digna de premio Nobel o sancionar aos mendigos con ata 750 euros por pedir na rúa. Poñendo voz a moitos direi: benquerida señora Botella, ¿pero é que acaso se pensa que se estas persoas tivesen eses 750 euros, estarían papando frío por aí fóra?
Á señora do Gadis uníronselle o home do Froiz e a muller da Bulaxerí
Polo de agora, parece que Currás non pretende algo parello en Compostela. A nosa capital tampouco se libra —por desgraza— deste problema. Facendo un repaso do meu ano aquí, é sinxelo decatarse do aumento das esquinas, antes baleiras, nas que agora hai persoas apostadas, persoas que parecen ser invisibles para a maioría dos viandantes. E eu pregúntome, ¿realmente non estaban aí, ou son eu, que antes non as vía?
Á señora do Gadis uníronselle o home do Froiz e a muller da Bulaxerí; ao home da Caixa acompáñano agora o rapaz de Santander e o señor do BBVA. O rapaz dos panos de papel do McDonald’s agora adoita estar acompañado doutro amigo —acabóuselle o monopolio do lugar…— e os músicos na zona vella agora non só son estudantes que se queren sacar un cartiños.
El umbral de la pobreza. Foto: José María Moreno García
E aínda así, poñendo exemplos que nos son tan próximos, parece que segue soando como algo totalmente afastado, alleo a nós, ¿verdade? Algo que nunca nos podería pasar. Algo que lle só lle ocorre a un amigo dun amigo de teus veciños. Endexamais a ti, lector, que me estás a ler sentado no sofá, ao mellor xunto a unha cociña de leña acendida; ou pode que esteas vendo isto dende o móbil, aproveitando unha viaxe en bus; ou nun descanso do traballo, ou para desconectar dunha clase aburrida. Abofé que é difícil de imaxinar que algo así nos poida pasar. Vernos de socato na rúa, sós, sen unha familia ou uns amigos aos que acudir.
Porque, no fondo, aínda que cada día son máis, pese a que a calquera lle podería pasar, seguimos invisibilizando a estas persoas, apartándoas das nosas vidas, como se así o problema fose desaparecer. Pero o problema non desaparece, senón que se agrava cada día máis. E de seguírmonos así —calando, deixando que nos convertan nesa “maioría silenciosa”—, cada día aparecerá unha nova persoa nalgunha esquina ata que, un día, de socato, nunha desas esquinas esteamos nós.
