Pilar Estévez: “O feminismo é a gran revolución que queda por facer no mundo”
Pilar Estévez forma parte da Marcha Mundial das Mulleres (MMM) de Galiza, movemento feminista que agrupa a asociacións de todos os recunchos do mundo. Caracterízase pola súa defensa dos dereitos sociais, económicos e reprodutivos das mulleres. No momento actual, a MMM de Galiza forma parte da Plataforma Galega pola Defensa do Dereito ao Aborto que busca paralizar a reforma impulsada polo ministro de Xustiza, Alberto Ruíz Gallardón. Pilar Estévez móstranos ao longo desta entrevista a súa perspectiva sobre o aborto, os dereitos das mulleres e o feminismo.
Nos vindeiros meses reformarase con toda certeza a Lei do Aborto, que consecuencias traerá?
As consecuencias que pode traer inciden fundamentalmente, sendo esta a parte máis esencial desta posible reforma, na perda do dereito a decidir das mulleres sobre o que queremos facer nunha situación como esta. A decidir sobre o noso corpo. Esta será a base principal, a esencia da reforma que pretende facer Gallardón. É o que supoñemos, xa que non podemos saber o contido completo da reforma porque non a temos. Só podemos valorar partes das declaracións e das intencións que este señor foi poñendo na escena pública.
Pódese tratar dunha tentativa de retorno aos valores de “a muller mellor na casa”?
Evidentemente. Mais non se di así. Hai mulleres traballadoras de dereitas, moitas delas profesionalmente moi válidas, polo que a dereita non vai dicir “mellor na casa”. Pero hai formas de situar á muller na casa. Desde o momento en que nos poñen a parir, que deciden que nós temos que parir baixo calquera circunstancia, desde o momento en que se dá un valor principal á maternidade como a esencia da muller indirectamente estase a dicir “a muller na casa”.
Supón un retroceso en canto a dereitos?
Un dereito supón tomar unha decisión libre sobre algo que fas na túa vida, na túa esfera persoal e pública. Se non podes decidir sobre algo da túa vida perdes un dereito. Decidir é a esencia mesma da liberdade das persoas. Existen, ademais, dereitos sociais que son un conxunto de dereitos persoais. Os dereitos colectivos tamén son individuais. E no caso da muller, afecta directamente a súa propia persoa. Supón cuestionar a súa capacidade de decisión.
Vese nesta reforma unha converxencia cos sectores máis conservadores da sociedade?
Totalmente. Os sectores máis conservadores da sociedade están pedíndolle contas ao Partido Popular, que ademais forma parte deste sector. O PP ten incluso dentro del unha ala moi conservadora. Ten sectores fortemente vinculados á Igrexa, que son moi potentes, e estanlle a reclamar que cumpran o que tanto din nos seus púlpitos políticos e tertulianos. Queren que a reforma cumpra cos seus preceptos. E aí a Igrexa está a facer un papel fundamental.
Téntase reformala dun xeito claro ou ambiguo?
Gallardón neste tema utiliza un dobre fío. Podes dicir “non ao aborto” dunha maneira sutil, dicindo que as mulleres teñen que pedir unha xustificación para poder abortar, teñen que ser tuteladas para poder facelo. As mulleres perderíamos toda a capacidade de seres humanos conscientes con esta reforma. E vano facer dunha maneira que implica perder ese dereito pero dun xeito non directo. Sen dicir “non ao aborto”.
Cales son os puntos positivos da actual Lei do Aborto?
Non é unha lei que todas as compañeiras da plataforma nin todas as organización pensemos que sexa ideal. É mellorable. Mais dá a posibilidade de que a muller tome unha decisión ata as catorce semanas sobre que quere facer da súa vida, sen que entren outros parámetros dentro da súa decisión. Por pór un exemplo, no caso de fetos que veñen con malformación non hai outro condicionamento ca ese, polo que a muller pode tomar libremente a decisión de non telo. Non entran en xogo parámetros morais nin doutrinais. A muller é consciente do que decide. Neste sentido, é unha lei bastante adecuada. Non se está prexulgando nin xulgando á muller por tomar esa decisión. Pero pode vir acompañada de moitas melloras, que é o que pretenderíamos os grupos feministas. Valeríanos pero é totalmente mellorable.
Cales serían estas posíbeis melloras?
Aborto libre sen ningún tipo de condicións máis que a muller sexa consciente da súa decisión, que o é. O que si se pode regular é o tempo para tomar esa decisión. Neste momento está en catorce semanas. Para algúns grupos feministas, a maioría, son adecuadas. Noutros casos non. O importante sería que o aborto fose libre dentro dun determinado período, que habería que acordar. E que fora unha garantía da sanidade pública máis, que ningún médico ou médica puidese alegar obxección de conciencia para non realizalo. Os médicos e médicas non poden pedila para tratar un cancro, a alguén bipolar ou para calquera outra enfermidade, mais si poden no tocante á interrupción do embarazo, xa que pesa máis a súa condición moral e relixiosa. Non debería ser así. Mentras estean na sanidade pública, sexan funcionarios públicos, deben cumprir a súa función pública. Se eles non queren exercer esa función na pública que se monten unha clínica privada. E alí poderán decidir o que queren ou non queren facer. Se a lexislación contempla este tipo de intervención cirúrxica, deben realizala. Isto sería o máis adecuado acompañado doutros moitos factores, como unha rede sanitaria pública con todo tipo de apoio xinecolóxico e psicolóxico.
Cabería, entón, reforzar o aborto como unha prestación máis dentro da sanidade pública?
Si, o Estado debe garantir que os abortos se realicen na sanidade pública, porque isto garante que independentemente das túas condicións económicas poidas exercer os teus dereitos. A sanidade pública debe ser o vehículo principal para a interrupción do embarazo.
Volvendo á actual Lei do Aborto, o dereito a abortar sen o consentimento paterno das rapazas menores de idade, é un punto positivo ou negativo?
É un tema que xera controversia socialmente e eu, como muller e feminista, pódoo comprender. Porén as estatísticas corroboran que as menores de idade que deciden abortar, maioritariamente, si teñen o apoio e o consentimento dos seus pais. As que non, son a miúdo rapazas que teñen problemas para relacionarse coa súa familia, que non teñen un vinculo afectivo e emocional correcto. E entón teñen que tomar unha decisión ás súas costas. Tamén hai que ter en conta que é máis complexo para unha muller, se ser nai ou se tomar unha decisión para interromper o embarazo, que tampouco é doada, pero que supón unha menor responsabilidade ao longo de toda a súa vida. E, en cambio, isto non se cuestiona.
Que medidas se poden adoptar desde as institucións do Estado para tentar reducir o número de embarazos non desexados?
Nós, como grupo feminista e de mulleres, queremos que a sociedade teña claro que ninguén está dicindo que o aborto sexa un método anticonceptivo. É unha decisión última sobre unha situación que non pretendes seguir levando adiante. Pero antes ten que haber unha sexualidade aberta, é dicir, con educación. Con parámetros de información. A educación sexual é fundamental, desde a familia, desde as aulas e tamén desde a sociedade. Trátase de non fomentar no ámbito publicitario e social tabús sobre o que debe ser correcto. Educar en sexualidade é educar persoas libres, persoas conscientes, tanto sexan mulleres ou homes. Aprender a gozar. Non é un estigma nin é un pecado, é un feito humano.
Queremos que a sociedade teña claro que ninguén está dicindo que o aborto sexa un método anticonceptivo
No tocante aos anticonceptivos, algunha?
Por suposto. A primeira que as farmacias poidan dispensar libremente anticonceptivos. Así como fomentar anticonceptivos que poidan evitar non só os embarazos senón tamén enfermidades de transmisión sexual. Sería moi importante, sobre todo nas parellas heterosexuais, ter en conta non só a pílula anticonceptiva. Hai que fomentar métodos anticonceptivos e prácticas sexuais que non supoñan risco. Falar claramente en campañas, nas farmacias, nos centros de ensino… A transmisión debe ser adecuada en calquera medio público.
Que opinas do feito de que desde o Partido Popular se defenda a reforma do aborto co fin de protexer á maternidade e, por outra banda, estean a destruír as axudas aos comedores escolares, garderías… sen esquecer a recente reforma laboral?
Obedecen a unha doutrina relixiosa. Quérennos condicionar a toda a sociedade. É totalmente unha contradición palpable. Non importa a conciencia de que se traian persoas a este mundo que, despois, non poidan ter garantías de vivir dignamente. Nós cremos na vida porque somos persoas libres e conscientes. E como cremos na vida defendemos que hai que garantir unha vida digna ás persoas, e para garantila hai que ter as mellores condicións posibles. Recentemente saíu a noticia duns pais que viñan de entregar os seus fillos aos servizos sociais porque non os podían manter. Non entendo como é posible que esteamos en Europa e que dous pais, con nenos mantidos e coidados, teñan que entregalos porque non teñen nin traballo nin outros medios sociais para poder mantelos. Iso é un crime social permitido. Nós queremos unha Europa dos servizos sociais. Unha Europa digna para todas as persoas. E estamos perdendo o norte, perdendo esa Europa do benestar.
Se facemos unha sociedade na que se incrementa a nota de corte para adquirir bolsas, a muller terá menos capacidade para desenvolverse economicamente
Pensas que somos as mulleres as máis afectadas polas políticas de austeridade?
Si, claro. Igual que ser muller supón un hándicap na sociedade, se perdemos, perdemos dobremente. Se perdemos en servizos sociais, a muller aínda vai ser máis escrava tanto de coidados como da súa casa. Como temos a mentalidade de que somos as mulleres as que coidamos os enfermos, as que coidamos os nenos, as que facemos de coidadoras sociais, para iso estaremos as mulleres. Se perdemos dereitos sociais, que as mulleres se volvan sacrificar. Se as mulleres perden o traballo, pois que volvan para a súa casa. Somos o individuo de segundo rango social.
Como pode afectar a futura lei educativa ás mulleres e máis concretamente ao acadamento da igualdade?
Vendo os valores globais dese cambio, se xa facemos unha sociedade na que se incrementa a nota de corte para adquirir bolsas, a muller terá menos capacidade para desenvolverse economicamente e, polo tanto, menos capacidade terá para seguir estando no ensino e para ter esa educación ata o final. Xa perde na carreira universitaria, na que agora somos a maioría aplastante. Tamén hai que ter en conta os valores. Se non hai valores en igualdade dentro desa lei, se se perden estes valores, se ademais se perden materias que enfoquen por aí a cuestión, como Educación para a Cidadanía na que englobamos educación para a igualdade, educación en valores en xeral, a erradicación do machismo… Se non se fai fincapé nisto, as mulleres perdemos.
A educación pode ser unha vía para erradicar a violencia machista?
A educación evidentemente é unha vía. O machismo impregna a sociedade de arriba a abaixo, do machismo sae todo. A educación é un vehículo esencial. Nun libro de texto pódense englobar miles de exemplos onde se perpetúan os valores machistas: nun debuxo, nun comentario, nunha frase… Mesmo en historia, referíndose só aos homes como se a muller non existise. Falando só de homes, que aínda que engloba a todos os seres humanos, a linguaxe é moi importante. O exemplo dun neno ou dunha nena na aula que teña un debuxo no que mamá está na cociña e papá está no sofá coa televisión. Todo iso entra pola nosa mente. Igual que cando vemos a televisión ou escoitamos a radio. Igual que cando escoitamos as letras das cancións. A educación é básica. As familias tamén son importantes. Mais se nunha familia non se coidan certos valores ten que estar a educación como unha vía correctora. Temos que incidir en moitos factores que afectan á sociedade para que o machismo deixe de ser o látigo da liberación da muller.
Estamos falando da liberación da muller e resulta que temos escravitude absoluta na moda
É preciso o feminismo?
Totalmente. E está completamente estigmatizado. Estigmatizado dunha forma moi consciente, incluso por mulleres e homes que se cren demócratas. Dáse unha información errónea do que é o feminismo. O máis fácil de dicir é que feminismo é igual a machismo. É unha aberración. Interesa dar a información de que é o mesmo que o machismo, de que son unhas tolas, feas, histéricas… Non interesa entrar no concepto porque o feminismo é a gran revolución que queda por facer no mundo. Unha revolución social para toda a humanidade. É un cambio de valores. Un cambio que englobaría tanto a mulleres como a homes e que, por suposto, non se vai conseguir gratuitamente. O feminismo é transversal á sociedade. Por iso é tan perigoso. Cando algo é perigoso, cando algo supón cuestionar os cimentos da sociedade, é cando máis se ataca. E atácase da maneira máis ruín, desvirtuando o seu sentido.
As mulleres acadamos xa unha total liberdade ou aínda queda moito por conseguir?
Avanzamos, polo menos nas formas. Non podemos pechar os ollos e dicir que estamos igual que no franquismo cando non tiñamos dereitos de ningún tipo. Pero conseguimos máis o que é aparente. Conseguimos igualdade ao saír á rúa, ao poder vivir libremente a nosa sexualidade, entre aspas dependendo de que tipo de sexualidade. Parece que somos moi libres, mais é unha aparencia. A maioría dos crimes machistas que está habendo na actualidade son de rapazas moi novas e de mediana idade. Que está fallando, entón? Igual é que non é tan real esa igualdade. Que os valores machistas están aí. Estase volvendo a un ensino no que se está perdendo o importante que é educar en valores. Educar contra o machismo. Educar en igualdade. Por outra banda, somos escravas das modas, desa moda de muller moi feminina. Mentres se lle dea máis importancia a un valor estético que a un valor real de que esa muller está liberada… Cada un viste como quere pero non nos deixemos enganar, é un exemplo de escravitude. Parece unha parvada pero é un reflexo de que realmente estamos supeditadas a agradar aínda que, para iso, teñamos que estar saturadas. Hai mulleres que sofren porque non cren que cumpran os parámetros de beleza, de ser delgadas, de gustar aos homes heterosexuais. Hai grandes sufrimentos. Estamos falando da liberación da muller e resulta que temos escravitude absoluta na moda. Onde está a liberación aí? E con isto non quero dicir que haxa que ter un parámetro de gustos ou vestimentas.
