Carmen Avendaño: “Os problemas uníronnos”
Entreviste realizada por David Fontán e Brais Suárez
Carmen Avendaño (Vigo, 1954) agárdanos na porta de Érguete. Recoñécenos de lonxe e, entón, alguén preme o acelerador do tempo. En menos de dez minutos coñecemos a unhas oito persoas e poñémonos en marcha cara a Balaídos. Ten que despedir a Iago Aspas antes de marchar cara a Liverpool. Na cafetería do estadio desenvólvese a primeira parte da conversa. Carmen fala sen contemplacións de absolutamente todo coa facilidade de palabra de quen está afeito a reprimir as mans para loitar. É doado coller confianza e dende o primeiro intre reflicte un profundo convencemento por todo o que defende. A grandes trazos, esa é a personalidade que se albisca a primeira vista. O resto, a súa biografía, as súas opinións, os seus proxectos, flúen entre política, deporte, asociacións, familia… E non é que se poidan entender a través das súas respostas, senón, directamente, polo frenético da súa actividade. Este é un día con Carmen Avendaño. De Érguete a Balaídos. De Balaídos ós xulgados. Dos xulgados a unha cafetería. E, no entanto, decenas de persoas de distintas formas e cores que a saúdan como Mari, Mari Carmen, Carmen…
@ David Fontán
Vanse facer xa 30 anos do nacemento de Érguete. Levades desde os anos 80 loitando contra o narcotráfico, pola reinserción da xente afectada… Que puntos se ven agora en común entre aquela situación e a actual?
O perfil de antes e de agora cambia, sobre todo, polo tipo de drogas que se consumen. Antes todo era moi visible. Cando empezou a heroína nos anos 80 levábase o chute, o pincharse na rúa, en grupo… Estaba moito máis socializado e máis presente, polo que a visibilidade das persoas afectadas era moi negativa. A min gustaríame facer aquí un pequeno matiz, xa que se aproveitou que viñamos dun sistema ditatorial e, ao entrar nun sistema de dereito, había xente que quería facer crer á sociedade de que as liberdades conducían ao que estaban vendo. Iso foi o que nos deu a nós o arranque para comezar, a xustificación dos lexisladores, da policía, dos xuízes… Para eles, todos os males da sociedade eran estes rapaces.
E aí foi cando vos asociastes.
Si, desde esa impotencia unímonos baixo varios cometidos: entender o que eran as drogas, das que as familias non sabíamos nada; quitar a etiqueta delincuencial que tiñan os toxicómanos, porque eran enfermos; e demostrar que estaban enfermos por intereses económicos de xente con nomes e apelidos que todos coñecíamos. Fixemos algo moi chamativo na nosa rolda de prensa de presentación, cando a asociación xa tiña un ano, que foi facer sentarse con nós a un político de cada cor dos tres grandes partidos (UCD, AP, PSOE). Pedimos unha serie de modificacións de lei, un plan de drogas no que se contemplara o problema de xeito específico e esiximos que se aclarase a posición económica que determinados personaxes estaban a ter a cambio da vida dos enfermos que a sociedade criticaba.
Agora vemos unha certa analoxía. Momento de crise, situación complicada… E hai menos dun mes incautáronse 3000 quilos de cocaína nas Rías Baixas con algúns implicados da Operación Nécora. Parece que a situación segue a ser alarmante. Variou moito?
Variou. Imos ver. Naquel tempo chegamos a ser moi entendidos pola sociedade porque falamos de forma moi directa, e tamén polos partidos políticos, porque viron a receptividade social e comezaron a dotarse de medios que antes non había. Por exemplo, creouse un grupo policial moi profesional no campo do narcotráfico.
@ David Fontán
O certo é que a posición da sociedade galega con respecto ao tema do narcotráfico cambiou por completo, probablemente un dos grandes logros de Érguete.
Un exemplo diso é como os seus fillos pasaron de ser idolatrados a a marxinados. Os privilexios que tiñan daquela, a admiración, o seguimento, volvéronse en reticencia e coidado. Agora a xente trata de evitar a quen está vinculado con ese mundiño.
Unha cuestión que chama a atención é esa serenidade detrás de algo tan emocional. Ter dous fillos enganchados á droga e dar esa sensación de raciocinio…
Iso debeuse principalmente á Escola de Pais que montamos, que deu moito resultado. Cada un de nós cando chegamos a xuntarnos tiña o seu propio drama persoal e tivemos que traballar moi duramente pero entender que o problema non era noso, senón da sociedade. Había que explicar o que estaban facendo cos nosos en xeral, pero sen personalizar, concienciar á sociedade de que existía o problema para que isto non fose unha epidemia debida ao descoñecemento. Eu creo que iso o conseguimos.
E incluso houbo xente á que lle morreron os fillos e que seguiu colaborando na asociación.
É que hai moita xente que perdeu aos fillos e seguiu participando de forma activa. E a maioría deles, tamén dos pais, morreron a idades moi curtas. Se algún día fago un reconto da miña vida, será algo que quero destacar como un homenaxe. Houbo situacións moi duras e moi difíciles… Eu cando reflexiono sempre penso que na miña situación persoal como nai non era tan mala como era a de moitas outras, onde os maridos culpabilizaban as mulleres, que se atopaban soas co problema de fronte e coa familia rota. No noso caso, os problemas uníronnos.
O papel da familia foi moi importante.
Importantísimo. Había moitos divorcios daquela. Pais que marchaban e culpabilizaban ás nais… Claro, as nais estaban traballando na casa, e os homes dicían “a culpa tivéchela ti que non o soubeches educar”. A Escola de Pais fixo un traballo importantísimo, sobre todo cos homes, en potenciar a responsabilidade do pai como tal. Tiña tanta responsabilidade el, que bueno, ao final non se tiña ningunha, porque eran os intereses de alguén que facían caer a rapaces adolescentes, de 14-15 anos, nun consumo descoñecido. Vamos, que tampouco era así.
Pódese dicir que fuches unha especie de Nelson Mandela dos drogaditos, é dicir, que axudaches a…
(Risas) Non é por nada, pero paréceme excesivo.
Aínda que eu era quen o transmitía eramos moita xente, e as miñas opinións viñan tamén dos debates que tiñamos.
No sentido de que axudaches a cambiar a imaxe pública que se tiña deles.
Iso si (risas). Hai algo que creo que hai que destacar. Aínda que eu era quen o transmitía eramos moita xente, e as miñas opinións viñan tamén dos debates que tiñamos. Eu era a voceira, digamos, e non quero que se me dea máis importancia da que teño. Eu creo que en conxunto fomos como un Beppe Grillo das institucións, e forzámolos pouco a pouco para que fosen modificando as cousas coa alianza da sociedade. Pero o noso traballo non acabou aí, hoxe tamén é o da defensa das persoas que están en exclusión social, non só toxicómanos. A min se algún día se me recordo gustaríame que fose como alguén que loitou de xeito colectivo porque a sociedade fora un pouco máis xusta.
(Antes na asociación vistes dúas persoas sen problemas que están conseguindo o graduado e emprego a través da asociación. O noso traballo é moito máis amplo.)
Como recibe unha muller do barrio de Lavadores nunha época complicada dun Vigo en crise a noticia de que os seus fillos están enganchados á droga?
Eu recibina dun xeito especial. Vivía no centro de Vigo, e fun a este barrio cando me casei, sendo moi nova. Atopei un barrio con moita marxinalidade, sen servizos básicos como rede de sumidoiros, auga, camiños decentes, luces… E a xente estaba moi acomodada, vivían alí desde había moitos anos e vían isto con naturalidade. Entón comecei a organizar o entorno desde a creación da Asociación de Veciños de Lavadores, a primeira de Galicia. Logo veu folga xeral do 72, onde fixen -e digo fixen porque fun eu soa- un Comité de Barrio para que a xente que non tiña os homes dentro dos paros axudase ás familias que estaban facendo folga para que non pasasen fame. Viñan ao meu portal e convertíano nun almacén. Toda a miña vida foi un compromiso social. Gústame ese traballo.
Ten algo que ver que estudase comercio con esa vocación colectivista, ou ese espírito de líder vén de ser a maior de dez irmáns?
Quizais o que máis influíu foi ser a maior de dez irmáns, xa que en certo modo tocoume asumir o papel de nai. Aínda son a nai de meus irmáns. Cando lles vai ben non se acordan de min, e logo cando lles vai mal chámanme (risas).
Volvendo ao momento en que se crea a Asociación Érguete, cal é o perfil das persoas que a fundan?
Eramos xente de clase media. Quedaron excluídos por eles mesmos a clase baixa, porque estaban moi acomplexados e era moi difícil sacalos de aí, e a de clase alta, que buscaban arranxar todo iso nos chalets. Cando pasaron estas cousas, a xente de boa familia agochaba o problema. Dáballes vergoña. Puideron ter feito moito máis pola visualización.
Houbo casos moi sonados, non? O de Fernández Albor, por exemplo.
Si, os dous fillos con problemas de drogas. E ademais uns titulares na prensa… Tremendos. Un deles morreu e o outro saíu, e moi ben, rematou a carreira de medicina e está traballando
E naqueles inicios a asociación recibía algún tipo de axuda institucional?
Tardamos bastante. Desde o 84, que nos formamos, até o 89, non tivemos ningún tipo de axuda. Andabamos no coche percorrendo toda Galicia, sobre todo a costa, e pagando todo do noso peto. No 88, desde o propio Plan de Drogas que xa se aprobara en Galicia convidáronnos a presentar o programa xurídico e social, que se aprobou co tripartito e logo se mantivo con gobernos de dereitas. O certo é que Fraga é unha persoa que sempre se portou moi ben con nós. A min tíñame moito afecto persoal, e iso que el ten mala hostia e eu tamén (risas). Cando marchou mandoume unha tarxeta persoal dicindo que fora un honor para el contar cunha persoa en Galicia coas ideas tan claras e que chegara tanto á sociedade. É curioso.
Porén, podemos dicir que esa forza coa que se comezou, ese carácter, derivou nunha institucionalización do movemento?
Non. O espírito… (dubida uns intres). Das persoas que comezamos, a maioría dos meus compañeiros morreron; eu son das poucas persoas que sobreviven, e iso que hai 13 anos que me desafiuzaron cun cancro, así que sigo vivindo. É certo que aquela forza xa non se transmite na xente nova, igual que nós despois da morte de Franco comezamos a ser uns revolucionarios e agora iso xa non existe na xuventude. salvo que teñamos que volver á rúa porque nos desmonten os chiringuitos.
Pode que despois de facerte coñecida con Érguete saltases a un posto na política?
Non, non, iso imos deixalo claro. Eu milito no PSOE desde que se fundou en Vigo, debeu de ser no 79-80, pero traballei coa xente de esquerdas a través de CCOO desde os 20 anos. Cando se monta o partido, case todos os que traballabamos en CCOO afiliámonos ao PSOE. Eu daquela xa era moi coñecida en Vigo, antes de Érguete. Todo o mundo sabe da miña militancia, e a xente pregúntame: “e por que estás nun partido político?”
A xente pregúntame: “e por que estás nun partido político?”
Nós tamén nolo preguntabamos…
Eu vou estar e vou seguir estando no Partido Socialista até que morra. Unha por ideoloxía, que moitas veces os meus compañeiros desde o meu punto de vista non a practican, e outra por homenaxe a dous tíos avós meus que fusilaron o 25 de decembro do 36 por ideoloxía pura e dura. Para min militar e levar as siglas do Partido Socialista é fomentar o respecto e a lembranza dunha ideoloxía de reivindicacións, e nunca vou deixar o Partido Socialista. Eu son moi incómoda no partido, moi incómoda… agora xa non me consideran así porque me utilizan cando queren, e eu déixome utilizar. É un caso de amor propio, e ademais é que creo que hai que ver con naturalidade a militancia política.
Ás veces confúndense a militancia cun sometemento…
Si, pero os partidos non teñen que ter sometemento. As bases, que é ao que se quere chegar, teñen que ser o trampolín que une a rúa e os problemas cos órganos directivos, e iso é a misión que teñen os partidos políticos. Así que cando os rapaces dicides que todos os políticos son unha merda, a min preocúpame moito. O que falle dos partidos temos a obrigación de corrixilo desde a sociedade, non só de criticalo. E aí vós, a xente nova, tedes moito que facer. Creo que quen vai cambiar as cousas sodes vós.
O importante é asociarse, entón.
Pois claro. Hai xente que pensa desde a dereita, e é moi respectable, igual que desde a esquerda. O que hai que pensar é no conxunto da sociedade. A situación vosa é moi mala, e o traballo en rede é importantísimo, así que cando falo nalgún lado con xente nova vou en plan revolucionaria, que calquera día me levan a un consello militar (risas). Ser político é ter sentimento profesional de resolver os problemas, o que pasa é que como estamos nunha sociedade moi consumista moitos acabaron asociándoo a facer cartos, pero iso ten que desaparecer.
Pero volvendo á túa relación coa política, tamén queríamos saber se unha vez que te fixeches un nome che serviu tamén para conseguir os teus propósitos.
Non, non, ao contrario. Conseguiron máis eles… Eu non teño nada que agradecer ao meu partido político. Nada. Teñen que agradecerme moito máis eles a min que eu a eles. Nunca me deu nada porque nunca lle pedín nada. Teño cinco fillos e ningún traballa na Administración pública. Por que? Porque non prepararon as oposicións, como si fixo moita xente, e os meus fillos por ser fillos meus non terían que ter máis dereitos.
Eu non teño nada que agradecer ao meu partido político. Nada. Teñen que agradecerme moito máis eles a min que eu a eles.
Nin sequera che foi útil para loitar contra a droga?
Foime útil pero non desde unha maneira partidista, senón moi ampla, porque a mensaxe é igual sexa o PP, a un partido nacionalista, o PSOE… E se temos que dicir: “ollo, que aquí hai implicados do voso partido”, dáme igual quen sexa. De feito aló polos 90 estivemos reunidos na Moncloa con Felipe González, con Aznar, tamén con Anguita; aquí estivemos reunidos co tripartito, logo con Fraga… E todo o que nós plantexamos é para que se aprobe con unanimidade, porque se fai desde unha análise real dos problemas que vivimos. Eu non son partidista, se hai cousas que o meu partido fai mal pronúnciome claramente. Fíxeno cando Zapatero, presionado por Europa, fixo todas aquelas reformas, pronuncieime e saín á rúa a manifestarme, igual que agora contra o PP, que están esnaquizando a clase media e quitando as oportunidades e as bases máis sagradas da sociedade, que son a educación e a sanidade. Creo que hai que oporse con forza.
E os recortes en educación afectan profundamente á Fundación, non é?
Como non van afectar? Os recortes sociais, os sanitarios, os educativos… Afectan á sociedade en xeral, pero máis á sociedade máis vulnerable, con menos medios.
E falando deste tipo de vinculacións política-narcotráfico que estás disposta sempre a denunciar, que opinas do caso Feijóo?
Eu opino que ese é un tema que creo que se tratou de xeito frívolo desde a oposición. Feijóo dixo que non coñecía a Marcial Dorado, e eu dixen publicamente que é mentira, que a Marcial Dorado o coñecía todo o mundo. Pero diso a que houbese algún tipo de prevendas políticas con Marcial Dorado, que non digo que non, pois iso hai que demostralo. É moi grave facer afirmacións como chamar narcopresidente a un señor que nos representa a todos. A oposición ten medios para saber se houbo prevendas coas empresas deste señor sendo Director Xeral en Sanidade o actual Presidente, e non andar a facer saltar a lebre. A min paréceme que se fixo mal e de xeito demagóxico. E non estou exculpando ao Presidente, que non é certo que non o coñecese… El coñecíao como o coñecía calquera cidadán.
Hai que darlle o voto de inocencia, entón?
Eu non lle dou ningún voto. Eu quero que se me demostre. Se se me demostra que este tío tivo algún tipo de negocio con Feijóo, eu son a primeira que pido a dimisión. Agora, sobre teorías, non. Sobre realidades. E a oposición ten que facelo.
Quizais sexa un exemplo desas relacións que tes comentado que se comezaban a establecer entre os narcotraficantes e a política?
Está clarísimo. E teño que dicir que naquel momento había moitos máis militantes relacionados con este asunto no PP que noutros partidos. E tampouco é casual. No PP tiñan todo o poder do mundo, pero tamén o afán de facérense ricos, de ter máis poder. Pero tamén houbo nomes que denunciamos, a nivel interno, no PSOE ou no BNG. A nivel interno, sen pretender facer dano a ningunha sigla.
A pesar de toda a indignación e da impotencia, sempre tratabades, polo menos en aparencia, de manter a calma publicamente.
Nós sabíamos que eran delincuentes, pero tiñamos que deixar actuar primeiro a Policía, e logo a Xustiza. Nós fixemos, e creo que fixemos moi ben, falando da reconversión de tráfico de tabaco a narcotráfico, polo que estás falando de todos os implicados, pero sen dar nomes concretos. Todo o mundo poñía caras. O que non se pode é poñer o nome de ninguén se previamente non se demostrou nada. Iso é unha calumnia e nós non podíamos entrar nese xogo. Eu creo que iso nos serviu para dar unha imaxe de seriedade. Sempre que fixemos unha manifestación pública foi con coñecemento de causa e non se puido nos rebater.
Imaxe de seriedade a pesar do drama, dos enfrontamentos directos que chegastes a ter con eles, do medo ás represalias…
E ameazas que se nos fixeron, e cortarnos os freos… E moitas cousas. Pero iso nunca o fixemos público porque cando ti te metes a fondo nas cousas tes que ver pros e contras. Lembro unha desas situacións, cando me crucei cun deses elementos indo co meu fillo pequeño. Tremíanme as pernas… Eu era consciente que se demostraba ese medo, que na vida tiven tanto medo, el gañaba a partida; e gañarme a partida el era que o narcotráfico lle gañase a partida ao movemento social.
Tivo que ser moi difícil reprimir todos eses sentimentos.
Fixemos estratexias, porque claro, había xente que perdía os nervios totalmente… Até había quen levaba un coitelo no bolso (risos). Pero ao final uns controlaban a uns, outros a outros… Era un comando moi ben adestrado e cada un tiña o seu papel.
Unha das vosas actuacións máis lembradas é a que tivestes no Pazo de Baión. Como lembras ese momento no que acudistes a aquel pazo en posesión de Laureano Oubiña?
Pois ben, porque detrás destas cousas sempre hai curiosidades. Cando montábamos algunha destas gordas, ao volver parabamos nalgún bar, normalmente en zonas da costa, para tomar algo. Xa soltáramos toda a adrenalina, así que facíamos o percorrido de todo o que fixeramos e escarallábamonos (risas). Facíamos cada festa…
É interesante ver o uso que tivo un edificio tan emblemático como o Pazo de Baión tras a súa incautación, cunha cota de persoas que se reintegran na sociedade traballando alí. Como foi ese proceso?
Pois foi un proceso moi bonito, pero que ao principio parecía utópico. Ao final acabamos logrando que se fixesen unhas plicas que recolleran esa parte social. Dos beneficios que acada a cooperativa, un 5% destínanse para estes traballos de reinserción, e un grupo de persoas que estiveron afectadas por problemas de droga traballan no pazo co seu soldo, como calquera outra persoa. Agora mesmo na Fundación loitamos principalmente pola reinserción, e temos convenios con diferentes empresas que van contratando xente a través do noso traballo.
E cal é o perfil actual da xente que tratades na asociación?
Pois respecto ao tema da drogadicción, agora atopamos rapaces non tan desestruturados visualmente como os nosos, que estaban na rúa e moi afectados fisicamente. Estes en aparencia son rapaces normais, estudan no instituto ou na universidade. No aspecto físico non se nota, polo que a familia intenta soportalo interiormente, séntense avergoñados de recorrer ao exterior. E o problema é que se producen moitos dramas familiares, porque os afectados de coca sen tratar soen ser moi agresivos.
Quizais haxa que volver ao proceso de asumir o que está pasando.
Nós facémolo coa xente que vén… “Non sintas vergoña, este tema non é só teu, hai moita xente coma ti…”. Pero tamén teño que dicir que é máis fácil hoxe traer aos rapaces, collelos antes de que pase moito tempo e así poder traballar mellor con eles. Iso si, a xente adicta á coca en xeral é complicada.
O primeiro paso é aceptalo, non?
Claro. O que chama a atención é que a xente nova non teña a suficiente formación como para darse conta do que está facendo. Frivolizan o consumo de drogas, e especialmente o do alcohol, que é a droga que máis xente mata. Por que? Porque non hai unha educación adecuada. Fixéronse campañas moi chamativas pero moi pouco eficaces. Darán resultado, creo eu, cando haxa unha educación para a saúde, que non existe. Pero drogas vainas haber sempre, mentres a sociedade as siga pedindo. Vainas haber sempre.
O primeiro paso é aceptalo. Chama a atención que a xente nova non teña a suficiente formación como para darse conta do que está facendo.
Hai unhas semanas estabas presente na tertulia de VíaV sobre estes temas, e Vazquez Taín comentaba que co narcotráfico non se ía acabar nunca. Nin sequera coa legalización?
Non é unha solución para que se acaben os problemas que produce a droga. Senón mirade o alcohol, que xa é unha droga social perfectamente integrada. Aínda que tamén é certo que forma parte da nosa cultura.
Entón supoñemos que a información é o realmente imprescindible.
Claro que o é. O que pasa é que hai moita xente que non accede por desinterese, especialmente entre a xente nova. Hai un desinterese xeral… É como na política. “É que eu paso da política…”. Pero como vas pasar da política, home, que é o que está dirixindo a túa vida? Non hai que pasar, hai que modificar e adecuar ao que a sociedade pide. Tendo unha xuventude moi preparada, porque é a que máis preparada está, pois o certo é que estades moi excluídos voluntariamente da realidade. Vedes, e digo en xeral, que as cousas están mal; o que non vedes son as causas e como abordalas. Eu téñoo moi claro. Quen manda nos países desenvolvidos é o capital. E iso inflúe porque ademais, están tan aliñadas as forzas políticas e tan tocadas… Pero iso rómpese denunciando e tendo as ideas claras. Non podemos quedarnos en que os partidos políticos non nos representan, porque se vai producir un baldío moi grande e vai vir algo peor do que temos.
A serie Matalobos é un perfecto exemplo dos cambios que se produciron na sociedade. Nos 80 sería impensable. Que opinas dela?
Encantábame. Vina dende o comezo ata a fin. Invitáronme á estrea e díxenlles que sería un exitazo; que tiraran cara adiante porque era moi real.
@ David Fontán
E da película de “Heroína”?
Non é que non estea de acordo, pero me custou moito tomar a decisión de facela, porque afecta moito ó persoal e á familia. Ten unha escena, por exemplo, que me remorde moitísimo, non tanto por min como polo meu fillo. Non teño a suficiente perspectiva como para poder dicir se me gusta ou non. Pero si que é moi realista. Na estrea, a miña nora preguntounos se todo era real, e meu fillo contestoulle que non só é que non fora real, senón que caláramos demasiadas cousas.
Na película reflicte ese carácter tan reivindicativo que se lle asocia á xente de Vigo, de loitar polo teu sen ter que depender dos “de arriba”. Considéraste moi viguesa?
Si, absolutamente. Son moi participativa, moi cabrona. Teño unha actitude moi crítica con todo. O partido, a sociedade, a familia e, ante todo, comigo mesma. Con todo, tamén son en certo xeito condescendente, porque tolero os erros dos demais. É así como creo que conseguín as cousas, pero iso non implica que estea especialmente orgullosa do que conseguín. Si estou, que non é o mesmo, moi satisfeita, pois sempre acadei o que me propuxen a base de realismo, de aceptar os meus erros e os dos meus. Esa é a base do noso grupo. En perder a vergoña, en compartir uns cos outros os nosos problemas para afrontalos dun xeito positivo. Perdes os complexos e, ante todo, o primeiro paso sempre é asumir os nosos erros. Isto dá distancia, perspectiva. Compartir é importantísimo, e xustamente ese é o grandísimo hándicap da xente nova.
Hai algo do que esteas especialmente satisfeita?
Pois creo que a resposta vos vai sorprender moito, pero si, hai unha cousa coa que ultimamente me sinto moi ben. Creo que case todo o que conseguín na vida tivo moita relación con outra xente, pero isto é algo ó que chegamos entre uns poucos con moito esforzo, con moita xente en contra ó principio. É o proxecto do Celta. Conseguir subir a Primeira, manternos, e todo con xente da casa, xente nova que sinte as cores e a cidade de Vigo, é algo impagable. E mellor aínda é ver como nos manexamos entre a xuventude co proxecto xa apalabrado da cidade deportiva e o rexuvenecemento da afección.
Síntome moi satisfeita do proxecto que temos no Celta. Por como traballamos coa xente nova da cidade.
E a nivel legal, que opinas dos pasos que se foron dando, como a reforma da Lei de Fondo? E o Plan de Drogas? Tes dito que era un dos mellores a nivel europeo…
En efecto, éo. E mira que eu son moi crítica coa policía e as autoridades por como maltrataban ós nosos. Pero si que temos que recoñecer que agora hai grandes especialistas. Incluso temos un sentimento de complicidade, pois sentimos que todos loitamos contra a mesma causa. Aínda hoxe hai quen mete droga nas cárceres, iso tampouco é algo exclusivo das autoridades. Este é o aspecto que menos se penaliza, pois téndese a escorrer a culpa. Pero si hai un balance positivo porque todos avanzamos, con todo, no mesmo sentido, pois somos máis tolerantes. Nós non somos tan brutos como eramos nos nosos comezos, e eles tamén aprenderon a transixir e a entender que os drogadictos son enfermos. Con respecto á Lei de Fondo, aínda quedan moitas cousas que reformar. Demasiadas.
Falando das prisións, tamén comentaba vostede que a maioría dos avances que houbo están retrocedendo a causa dos recortes
Se fan recortes a nivel exterior, imaxinádevos a nivel interno. Aínda o outro día o director da cadea da Lama me chamaba por se lle podía conseguir a través da Fundación Celta de Vigo algo de roupa e balóns, pero iso é algo que se estende a médicos, alimentación… O problema é que desde dentro non hai voces que se poidan erguer. De aí que aproveite cada entrevista para chamar a atención sobre este asunto.
Analizándoo agora con perspectiva, no momento actual, estanse dando os pasos correctos dende o punto de vista xurídico para mellorar a situación dos internos?
Hai algo que é moi importante destacar, que é o traballo das ONG dentro das cárceres. Eles teñen os profesionais axeitados para realizar este tipo de traballos sociais. Ao respecto xa tiven varias discusións co secretario de Estado, Ángel Yuste, e advertino que como nos quiten as poucas axudas que temos, como ergan ese dique, a auga vainos afogar a todos. Somos as ONG as que contemos a mala situación dos afectados con roupa, comida, as que contribuímos a velar polos intereses dos presos, a darlles o soporte xurídico que precisan… Eles aínda me din que non me queixe polo que me dan, pero realmente somos nós os que facemos o traballo da Administración Pública, un traballo cualificado e apenas remunerado. Son eles os que teñen que estar agradecidos. Serei soberbia, pero a nosa labor vale moito máis do que se recoñece. En Érguete hai, xunto coa nosa empresa de reinserción, arredor de 80 persoas que colaboran en eidos moi distintos.
@ David Fontán
Carmen interrompe a entrevista para falar con outros dous amigos que atopa na rúa, mais dun perfil completamente distinto ós anteriores. Levan traxe e maletín. Posiblemente veñan dos xulgados. El é Ventura Pérez Mariño e ela, Lola Galobar, da familia do fiscal xeral do Estado. Preséntanos e de seguido concerta unha cita con eles para un novo proxecto. É unha efervescencia que non para de bulir en ningún intre, e ela aproveita cada posibilidade para tentar sacar proveito para as seus propósitos e os da “Asociación”, como ela lle chama. Precisamente o pasado de Ventura Pérez Mariño lévaa a lembrar a época na que evitaron a posta en liberdade de Sito Miñanco malia ó seu cancro, e tamén a falar sobre Garzón e o peso que tivo na loita contra o narcotráfico.
Non era tan populista e mediático como algúns lle achacan. Paréceme moi cabezón, e pelexa ante os obstáculos cando está convencido de algo. Eu sempre o avisaba que o ían cepillar, pois había demasiadas envexas dentro da Audiencia Nacional. Paréceme mo inxusto o que lle fixeron.
Que opina desa especie de teoría conspiratoria dos oitenta de que a droga foi inxectada no pobo para ter á xente anestesiada fronte ás crecentes manifestacións, por exemplo, do naval. Neste sentido, que importancia cre que ten a droga nun contexto de crise?
Pois estou completamente de acordo con esa teoría. Ten unha importancia bestial. O de que a chegada da droga estivera propiciada pola política, eu penso que é certo, pero con matices. Cando moita xente diferente traballa sobre os mesmos problemas e chega ás mesmas conclusións é que algo pasa, e a min comentáronme, dende un estudio do País Vasco, que eles tamén crían nesta conspiración. A cuestión é que nós saiamos dun sistema político ditatorial. Non había liberdades e a xente estaba moi concienciada. Por puro descoñecemento da sociedade, a droga entrou dun xeito deliberado, fundamentalmente nas zonas máis conflitivas de con maior número de traballadores. Dentro dunha cidade como Vigo, por exemplo, entrou xustamente en Teis, Coia, Lavadores… Eu estou segura de que isto foi coa intención de matar as inquedanzas da xente nova.
O de que a chegada da droga estivera propiciada pola política, eu penso que é certo, pero con matices
Entón, cre que podería haber hoxe en día un repunte do consumo de droga?
Non creo que sexa tan deliberado, pero a min dáme moita mágoa ver como a xente nova non aproveita e non sabe dirixir a súa enorme formación. A comunicación non ten o compoñente persoal de antano; estamos desposuídos desa personalidade. Non sei como solucionalo, pero si creo que isto deriva nunha crise de frustración da xente nova que pode derivar no consumo de drogas. Dáme medo ver como a xente nova coa que entro en contacto semella amosar desorientación e falta de interese.
Cres, daquela, que hai un factor primordial polo que podemos engancharnos ás drogas?
Si, claro, pero varían. Nos oitenta era por ignorancia, curiosidade e mesmo por amosar unha valentía sen fundamento algún. Pero por outra banda, en moitísimos casos, o consumo de droga si que é debido ás frustracións e á busca de atopar estímulos que faciliten a interacción social. É unha frustración laboral e social que pode ter repercusións nefastas neste sentido.
E neste senso, nun plano máis persoal, que foi o que sentiches ao saber que os teus fillos se engancharan?
Cando mo dixo o meu fillo maior foi durísimo. Descoñecía a situación e non sabia como tomalo, pero decidín que tiñamos que tirar cara adiante. Cando comecei a desconfiar do segundo, eu non quería velo. Buscaba xustificarme e ata cheguei a pensar que tiña unha malformación mental dalgún tipo. É do peor que che pode pasar no mundo, unha realidade da que escapas e non queres asumir. É unha fase inevitable, pero o importante neste punto é poder asumilo, como dixen antes. Houbo moitos casos de pais que, ante isto, tamén caeron nas drogas para tratar de evadirse da realidade. Eu mesma vía o meu moble bar con tentación de botarlle man para poder durmir. Moitísimas veces pensei que emborracharme sería o mellor para esquecerme de todo, pero despois dábame conta de que á mañá seguinte nada tería cambiado.
A min, en xeral, os drogaditos danme tenrura. Obrígame a botarlles unha man na medida que podo
Tras esta longa experiencia con este tema, que sintes ao ver un drogadito?
A min, en xeral, os drogaditos danme tenrura. Por suposto que hai excepcións, pero hai unha parte deles que a xente non coñece, sobre todo dos enganchados á heroína. Son rapaces intelixentes, sensibles, compañeiros, solidarios… A tenrura obrígame a botarlles unha man na medida que podo. En fin, pedimos un sándwich?
