Howlin’ Wolf, historia dun blues ouveante (II)
A agricultura sempre foi o meu negocio, só toco blues por diversión.
Como iamos dicindo na primeira parte, a chegada de Howlin’ Wolf a Chicago causou unha auténtica conmoción na cidade. O seu local era testemuña das máis famosas “batallas de blues” nas que dúas bandas se batían por conquistar o fervor do público. Os maiores duelos eran aqueles protagonizados por Wolf e o que sería o seu maior rival, Muddy Waters; os dous mellores bluesmen de Chicago naquel momento. Unha serie de duelos que se repetiron ao longo dos anos, e dos cales o máis famoso -e probablemente o último- produciuse en 1969, no Ann Arbor Blues Festival, onde Wolf estendeu a súa actuación o máximo tempo posible para impedir que Waters, o seguinte artista no cartel, subise a tocar. Aínda que se trataba dunha rivalidade que non transcendía dos escenarios e os estudos de gravación. De feito, foi Waters quen axudou a Wolf a instalarse en Chicago á súa chegada. “Púxenme en contacto con el porque non coñecía a ninguén máis aquí”, diría posteriormente. “Levoume polos clubs e axudoume a comezar”. Mesmo chegaron a ter algún proxecto xuntos, como a Super Super Blues Band, feito que el sempre negou, dicindo que todo o que fixo foi con Bo Diddley, o resto “son mesturas”.
O blues de Wolf tiña un carácter marcadamente sexual, dende as letras aos obscenos xestos do Lobo no escenario. O repertorio era amplo: dende brandir o micro coma un símbolo fálico a mollar ao público cunha botella de Coca Cola saída directamente da súa bragueta. A provocación ao xénero feminino era un dos maiores reclamos dun home que ofrecía sen complexos as súas “trescentas libras de gozo celestial”; e elas, non cabe dúbida, respondían compracidas ás provocacións. A pesar disto, Wolf sempre gardou unha relación de desconfianza cas mulleres; probablemente por causa da súa nai, quen nunca lle perdoou o feito de que tocase “esa música do demo”. Tanto que, cando se atoparon de novo, dez anos despois da marcha de Wolf cara o norte, Burnett ofreceulle cartos e axuda; e todo o que obtivo foron insultos e uns cartos manchados de terra. Wolf, o xigante de case dous metros, pasou todo o camiño cara Chicago chorando coma un meniño.
Cancións coma Evil (1954), dan boa fe desta desconfianza. Creo que a letra non precisa de tradución:
Well, long way from home and
Can’t sleep at all
You know another mule
Is kickin in your stall.
Esta canción, ademais de ser un dos seus hits temperáns máis importantes, foi tamén a primeira de moitas melodías que o baixista Willie Dixon escribiría para Burnett, entre as que salientan algúns dos seus estándares, coma Spoonful, Back Door Man -máis coñecida pola excelente versión dos Doors– e Little Red Rooster, cuxa versión por uns mozos chamados The Rolling Stones tería unha ampla repercusión para ambas partes.
Mentres a súa audiencia medraba, as súas xiras ampliábanse e, en 1955, daba unha actuación lendaria no Apollo Theater de Nova York. Tal era a grandeza do Lobo sobre o escenario que o dono do Apollo, Frank Schiffman, diría que ninguén puido nunca igualar en explosividade sobre ese escenario. E está a falar o dono do local no que se teñen dado algúns dos concertos máis importantes da historia da música contemporánea; case nada.
Eu era o único que lle dicía aos rapaces o que tiñan que tocar, como seria a música. Os padróns do baixo nestes discos son meus, é o meu baixo. Algunhas daquelas pezas só tiñan un acorde. Non hai cambios nelas, isto é algo que aprendín da música de antano.
Wolf era primitivo, si, era salvaxe, pero o seu primitivismo era deliberado; comprendía o que estaba facendo. O seu obxectivo pasaba pola renovación do blues dende a raíz, dende a deconstrución total, e para conseguir isto tivo que reducila primeiro ata os seus fundamentos escenciais, que coñecía coma ninguén. Un dos exemplos máis representativos é No Place to Go (1954) , na que a banda toca un riff de cinco notas, asaltando o compás ao principio de cada repetición ao igual que a agulla que queda atascada nun disco raiado. A monotonía do repetitivo riff é auténtico primitivismo e imita a caída dun machado, lembrando aos cantos de traballo que os prisioneiros negros entoaban durante os duros anos 30.
Lillie foi unha flor dende o primeiro día en que a coñecín.
14 de marzo de 1964, Burnett casa con Lillie Handley Jones, unha recatada rapaza de Alabama a quen non gustaba o blues. Debido ao seu bo ollo para os negocios, ela converteríase na súa man dereita e manager durante o resto da súa vida. Grazas a ela, a banda de Wolf era coñecida por tratar de maneira excelente aos seus músicos, sempre que respectaran certas normas -coma non beber durante os concertos-. Mesmo chegaron a cobrar seguros por enfermidade, cousa impensable na época.
Mr Burnett & Mrs Burnett. Foto: Howlin’ Wolf Foundation
A pesar da imaxe que pretendía dar nas súas aparicións sobre o escenario, e da súa personalidade cabezuda e estrita, Wolf era un home profundamente doméstico que se preocupaba en extremo polo benestar da súa familia e os seus achegados. Os seus valores e métodos, sinxelos e prácticos, contrastaban cos de moita xente no mundo do espectáculo, por iso sempre desconfiaba de personaxes coma os representantes e demais individuos que intentaban aproveitarse do seu talento. Como resultado, gañouse unha reputación de persoa difícil de tratar que non correspondía exactamente coa realidade.
Wolf nunca aprendeu a ler música. Acostumaba a sentarse nunha cadeira metálica no estudo, coas súas enormes gafas e a camisa aberta, agarrando a súa guitarra desgastada e tocando simplemente o que lle soase ben. Segundo Peter Guralnick en Feel Like Going Home: Portraits in Blues and Rock & Roll, Wolf dicía aos seus músicos que tocasen “os uns contra os outros”. Normalmente el tiña que demostrar o que quería e comezar a tocalo ata que eles o entendían. Con todo isto, Wolf rematou converténdose nun gran guitarrista de slide, e Sumlin chegou a dicir que Wolf ensinoulle “algúns acordes que non cría que puidesen ser feitos nunha guitarra”.
A principios dos 60 o blues aínda non era un xénero verdadeiramente recoñecido nos Estados Unidos, a pesar de que o seu “fillo”, o Rock & Roll, triunfaba ao longo de todo o país. Desta maneira, sería no estranxeiro onde a verdadeira apreciación a nivel masivo chegaría, sobre todo da man do American Folk Blues Festival (1964). Esta lendaria xira por toda Europa, que reuniu a figuras da talla de Bukka White, John Lee Hooker e mesmo Muddy Waters; levaría a estes bluesmen, acostumados a tocar en pequenos locais e festivais de pouca monta, aos escenarios máis grandes que tiñan pisado na súa vida. A acollida europea a prófugos americanos foi incrible, e as entradas esgotábanse en todas as súas actuacións. Wolf’ ocupou un lugar central nesta expedición, e foi aquí onde se xestou a banda máis asociada co seu son, formada por Sunnyland Slim ao piano, Willie Dixon no baixo, Clifton James na batería e o máxico Hubert Sumlin, que deixaba alucinado a todo o mundo coas súas habilidades na guitarra.
O American Folk Blues Festival sería a porta de entrada do público branco ao blues, e verdadeiramente foi unha entrada triunfal. Poderíase dicir que cando a xente negra se cansou do blues, chegaron os brancos pra “redescubrilo”, en especial dende Inglaterra. Aí entran en escena unhas mozas estrelas emerxentes coñecidas coma os Rolling Stones. Un dos seus primeiros grandes éxitos é Little Red Rooster, unha versión de Wolf, que interpretaron en 1965 no programa Shindig, da televisión estadounidense ABC. Alí estaría invitado o Lobo, na que sería a súa primeira aparición en TV a nivel nacional. Wolf chegou a consideralos coma os seus protexidos, e chamaba Little Jagger a un Mick Jagger que non podía evitar sorrir cada vez que falaba dun dos seus heroes, como se pode ver neste vídeo no que Brian Jones di que o mellor sería “calar e deixar que Howlin’ Wolf suba ao escenario”.
Ao longo dos seguintes anos, cun prestixio xa consolidado, Wolf’ formaría parte de carteis coma o do prestixioso Festival de Newport -onde se dou a discusión con Son House-, o Berkeley Folk Festival ou o Festival de Blues de Mandril Ann; e colaboraría con numerosos músicos, xa de renome, como Eric Clapton ou os Beatles.
Please write my mother, tell her the shape I’m in.
Goin’ Down Slow
A enorme carga de traballo que Wolf se obrigaba a acometer fixo que a súa saúde comezase a fallar, sufrindo dous infartos a comezos dos anos 70. Por se non fora pouco, un accidente de coche en Toronto danaba seriamente os seus riles, tendo que ser sometido a un tratamento de diálise cada 3 días. Era o comezo da fin para o xigante bluesman, quen a pesar de todo seguía dando concertos sen descanso, precipitando máis a súa caída –e tamén facéndoa máis grande–.
Novembro de 1975, Chicago Amphitheatre. Xunto Wolf compartían escenario outras estrelas do blues coma BB King, Luther Allison ou OV Wright. Wolf puxo toda a alma que lle quedaba neste concerto, e, despois dunha ovación de 5 minutos, acabou tan cansado que houbo que chamar aos paramédicos para movelo da cadeira. Ó día seguinte, despois dunha nova actuación, que sería a última, rematou no hospital. Alí sería diagnosticado cun cancro cerebral, e varios meses despois acometería unha operación da que nunca saíu vivo. A súa nai negouse a velo incluso no seu leito de morte, e finalmente o Lobo deixaba de ouvear o 10 de xaneiro de 1976.
Fare you well, never see me no more.
Smokestack Lightening
Se unha canción é representativa de Howlin’ Wolf, esa é o seu maior éxito, Smokestack Lightening. Esta paranoica e ouveante obra mestra converteuse nun clásico instantáneo do blues. Tamén, dende o momento en que foi feita, no epitafio a unha vida destinada a ser escura, mais que rematou iluminando o camiño ás xeracións vindeiras e aínda hoxe constitúe un faro de referencia. O blues salvou a Burnett dunha vida miserable, e pódese dicir que el devolveulle o favor renovándoo e contribuíndo á súa popularidade masiva. En definitiva, el tamén salvou o blues.
Sirva este pequeno homenaxe para que a súa memoria, e sobre todo a súa música, non se perdan nunca. Para que non teñamos que volver preguntarnos quen é Howlin Wolf.
