A beleza do simple
Acabo de lembrar unha anécdota que me aconteceu fai dous ou tres anos cunha veciña miña. Era unha viúva duns corenta anos, licenciada en non sei cantas filoloxías e que dominaba perfectamente varias falas, que traballara ensinando inglés nunha escola privada de Nova Iorque, pero que a día de hoxe aínda non logrou superar a frustración que para ela supuxo quedar ás portas do funcionariado español. Era tan arrogante coma sincera, mais encantábame falar con ela. Cando coincidiamos pola rúa, o que acontecía a miúdo, sen sequera saudarnos, parabámonos a falar largo e tendido sobre literatura como dous peixes na auga.
Bueno, ao que ía, resulta que un día no trance dunha conversa, non recordo a raíz de que, díxenlle que O principiño era un dos meus libros favoritos. Comezou a rir estridentemente coma sempre facía; eu ofendinme moito. “Non o dirás en serio?”, gritou alterada. Pois claro que o dicía en serio, e aínda o sígoo dicindo hoxe. A pobre da muller pensaba que A conxura dos necios ou Crime e castigo eran incompatibles co libro de Antoine de Saint – Exûpery. Intentei explicarlle o principio de que o bo non está en desacordo co simple, pero ela erre que erre que era un libro para nenos, que non era unha literatura de primeira liña, que non sei e que non sei canto. “Bueno, teño que ir xantar. Falamos”, e alí a deixei plantada coas bolsas da compra. Coñecíaa de sobra coma para non gardarlle ningún tipo de rancor, así que as nosas conversas continuaron coa mesma asiduidade.
Tempo despois estaba eu mercando uns repolos no supermercado cando sentín un golpe no ombro. Dinme a volta e vin á señora en cuestión. Fieis á nosa rutina, berroume no medio do establecemento: “Álvaro, estiven lendo un libro boísimo! Teño que deixarcho”. Estaba excitadísima. A pesares daquel incidente que vos contei, eu seguía a confiar bastante na filosofía estética da miña amiga, polo que lle preguntei o nome de tan fabuloso descubrimento. “No camiño, de Jack Kerouac. Sóate?”. Ruboriceime. Sinceramente, foi unha das únicas veces na miña vida nas que sentín vergoña allea. Inxenuo eu, coma vos, ao dar por feito que unha persoa dunha vocación literaria coma dela debería ter memorizados parágrafos desa xoia. “Montse… Claro que me soa. Lino un par de veces. Moi bo, dende logo”. Carai, creo aquelo debeu ser un golpe baixo para alguén con tanto orgullo. Como podía ser, que alguén que ensinou linguas nos E.U.A descoñecese unha das grandes obras da literatura norteamericana? Pois porque estaba demasiado ocupada lendo unha e outra vez a Galdós, Dickens, Flauvert e toda esa basca, como para perder o tempo mergullándose en historias de beatniks. Que se lle podía perder a alguén desa formación académica nos libros de xente que escribía baixo os efectos de substancias prohibidas? Evidentemente moito, pero ela estaba demasiado ocupada tamén analizando estruturas sintácticas e aspectos estilísticos como para concibir a idea de que a literatura é algo máis que técnica e recursos, pero ao desprezar O principiño, ignorou aquel segredo que o raposo lle contara ao protagonista: “Non se ve senón co corazón. O esencial é invisible aos ollos”.
Cando, hospedado nun hotel neoiorquino, de Saint – Exûpery comezou a escribir O principiño, o mundo xa estaba ateigado de pensamentos coma os da miña veciña. Foi aí onde decidiu atacar: na estupidez. Como ben di na dedicatoria do libro ao neno que foi seu amigo, Leon Werth, todos fomos nenos pero pouco nos lembramos diso. Medramos, e a medida que imos concibindo a imperfección da vida esquecemos a única etapa perfecta do noso ciclo. Durante a infancia somos alegres, curiosos, vivos. Inevitablemente o tempo fuxe e esa fase queda relegada a uns caixóns da memoria que a maioría de nós rara vez volvemos a abrir. O que hai dentro dentro deles é a idea de que neses días cometíamos moitos erros, xa que non sabíamos moi ben como funcionaban moitas cousas, pero agora que xa non xogamos ás canicas entre o barro e non cometemos faltas de ortografía pensamos que xa sabemos de que vai o rollo. É aí cando comezamos a converternos en estúpidos. Que O principiño é unha novela infantil é unha verdade a medias. Porque se ben é certo que pola súa composición e vocabulario calquera cativo cunha mínima sensibilidade pode captar parte da beleza que contén, tamén é certo que lle levará algo máis comprender porqué aquela rosa era única para el ou porqué o raposo quería que viñese sempre ás catro da tarde.
Pero por sorte, a sabedoría que lle deran as innumerables hora de voo e co compromiso propio dun intelectual, Saint – Exûpery deixounos unha cura de humildade para todos os que quixemos esquecernos de que un día fomos nenos. Deixounos un libro profundo e fermoso coma poucos. Deixounos as claves da vida en menos de cen páxinas.
“Penso que, para se ir, o principiño aproveitou unha emigración de paxaros salvaxes. Aquela mañá puxo o seu planeta en orde. Limpou con coidado o charrizo dos dous volcáns que tiña en actividade e que lle servían para quentar o almorzo polas mañás. Tiña tamén un volcán apagado que limpou así mesmo, pois, como el dicía, nunca se sabe o que pode pasar. Se se lles quita o charrizo, os volcán arden sen erupcións, lentamente e con regularidade. As erupcións volcánicas son como o lume das chemineas. Vese ben que na Terra somos demasiado pequenos para limpar os nosos volcáns. Por iso nos dan tantos desgustos.”
[Foto de portada: quehacemosma.com]
