Sede de mal. O nacemento do estruturalismo
Eran aló arriba, por Bembrive, as vésperas das festas de San Blas cando ó Gilito (de Angilito) lle deu algo que o deixou teso. Morrera coa mesma calma que vivira e, se por el fora, só por non amolar, tería cavado o seu propio leito, así que ninguén creou conveniente, facéndolle honra, romper os miolos en descubrir que fora o que o matara. A maioría deron por feito que sería a causa de que o pouco sangue que lle quedaba no anís xa non daba abasto para lle levar osíxeno ó cerebro, mais foi xustamente ese efecto anestésico do anís o que lle permitira soportar vivo as noites ó carón dos funguidos da súa dona Camila. A familia, máis anoxada por ter que quedar a beber viño na casa no canto de na romaría, daba grazas por que por fin rematara a rutina de facer quendas nocturnas para ir buscalo á fonda da Neves tralas súas borracheiras. Mais era a propia Camila a que non acababa de estar completamente convencida das razóns de seu home para ter morto xustamente aquel día. Mentres os visitantes ían chegando para darlle o pésame ela rumiaba e rumiaba sobre o inoportuno que resultaba todo.
“Coño, Camila, pensei que eras ti o defunto”, díxolle o Pina-cabras (así o coñecían a causa de certos hábitos) á súa irmá cando entrou no velorio do seu cuñado. “Morto si que habías de estar ti, lambespiñas”, contestou ela rindo, máis que pola súa propia ironía, polo pracer de seguir viva para amargarlle a existencia ó seu irmán. El captouno, quitou a chapela e amarrouna diante do peito, sen nada que engadir. Dende alí, dende a súa cama desfeita e oprimida por un bandullo elefantiásico, toda a decadencia do seu corpo semellaba avanzar de xeito directamente proporcional a unha axilidade mental devastadora, perfecta para aniquilar a calquera en cuestión de segundos. En plena vellez, Camila acadara unha madurez intelectual que lle permitía intuír a maldade mesmo na caricia dun neno. Mentres se convencía de que o Gilito morrera para que os veciños a miraran mal se se achegaba ás festas de Bembrive, a seguinte vítima da súa mala fe abría a porta. Era un labrego que viña cada ano dende a Arnoia para cavar a terra. Mantíñase sempre o máis afastado posible desa arela destrutora e agresiva da Camila e limitábase a ir cavando para bota-las patacas despois. “Mire, Camila, que me rompeu o leghón e non vou poder seghir cavando hoxe”. “Cagho no rapás di Dios; has cavar coas mans. Se eu non vou ó San Blas tampouco vas ir ti!”, díxolle convencida de que esnaquizara o legón a propósito.
En calquera caso, mentres a familia se ía aconchegando arredor do corpo da viúva a tensión medraba ata o punto de afogar ós alí reunidos. Todas e cada unha das palabras de cada un dos presentes era susceptible de ser utilizada na súa propia contra. Os veciños ben sabiamos que cada vez que a saudaban, cando miraba á rúa dende a ventá da cociña, ela era quen de dar a volta á súa boa fe e entender un sorriso tímido como unha burla, un “ata logo” como un insulto e un aceno coa man como unha ameaza. Se fora a base de desgustos, por natureza propia ou por puro divertimento, ninguén o sabía, pero o que si era certo é que a Camila tiña esa sorte de dúbida hermenéutica arraigada no máis fondo de cada pupila, nas profundidades máis abisais de cada orella, nas xemas dos dedos e na mesmísima pituitaria. Quizais sexa tamén porque a guerra é todo aquilo que non se entende e, posto que ela non entendía nada, a súa guerra co mundo era permanente, pero ata tal punto se estendía a súa “mirada sucia” que podería crer que os cheiros das flores non eran senón emanacións gasosas das mesmas, un peido que os pétalos tiraban deliberadamente no seu nariz.
Pois foi xustamente aquela véspera da festa de San Pedro e na figura da miña veciña Camila cando cheguei a albiscar a verdadeira orixe, o xerme máis fondo e enfermizo, a mutiladora raíz do pensamento do estruturalismo (ata ese punto me aburría no velorio). Naquela mirada viciada polas malas intencións vin de preto e por primeira vez a sombra da observación pervertida de Derrida e Ricoeur, a desconfianza asasina de Lacan ou a análise aniquiladora de Althusser.
Alén da súa innegable capacidade inherente para odiar, Camila tiña as calidades e os principios teóricos precisos para facelo. Nunha máis que probable busca de desafogo e reciprocidade da súa “sede de mal” no resto do mundo, Camila analizaba, escudriñaba e se somerxía na realidade para atopar o que quería…
O que ela non podía saber era que en Francia, algunhas décadas antes e obsesionados pola constante ameaza capitalista, os precursores intelectuais máis achegados a Camila medraban ó abeiro dunha irrefreable vontade por atopar esa maldade camuflada de codicia, cristianismo, machismo… en cada un dos milleiros de formas de expresión cultural que chegaban ás súas mans, esta nova remesa de cabaleiros das elites máis eruditas foi quen de rebentar calquera reminiscencia de beleza que puidera subxacer baixo toda novela, canción, película ou mesmo anuncio para atopar canta maldade se propuxeran. A base de analizar e analizar conseguiron desmontar e envilecer a inocencia de quen tan só escribía ou compuña por pracer. Do mesmo xeito que Camila podería ver no brillo do sol a pretensión do Astro Rei por cegar e facer dano á vista, estruturalistas e post estruturalistas viron a semente do diaño axexando trala boa vontade dun par de notas musicais ou dos dous tercetos dun soneto calquera.
Acaso non podemos diferenciar? Son “Viaxe á fin da noite” ou “La Colmena”, por exemplo, malas novelas porque os seus autores foran uns túzaros?
Agora ben. Iso non quita que sexa xustamente esta capacidade de buscar os extremos o que permita un avance, o que permita atopar esa mala vontade camuflada onde de veras se agocha e apuntar cara novos e estroboscópicos horizontes. E non quita tampouco, nin moito menos, que o estruturalismo e o post estruturalismo sexan moito máis ca bebedores de mal. Daquela, con isto non pretendo máis que buscar un pouso de inocencia e beleza nas nosas miradas, un voto de confianza e un chisquiño de boa vontade na vida en xeral; tanto no que lemos como no que falamos. Así que se algún estruturalista desorientado leu este texto, que non se anoxe. E Camila, por favor, se o liches ti tamén, non intentes buscar o que non está escrito: sinxelamente, ódiote.
